Cukrzyca to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych, trafnie określana mianem epidemii XXI wieku. Podstawowe rodzaje cukrzycy to cukrzyca typu 1 i 2, a także cukrzyca ciężarnych. Objawy cukrzycy nie zawsze są na tyle charakterystyczne, aby umożliwić wczesne rozpoznanie cukrzycy. A nieleczona cukrzyca zwiększa ryzyko rozwoju wielu powikłań zdrowotnych.
Spis treści
Rodzaje cukrzycy
Klasyczna definicja cukrzycy wyróżnia podział na cukrzycę typu 1 oraz cukrzycę typu 2. Obecnie wyróżnia się także inne postacie cukrzycy, które wymykają się definicji cukrzycy typu 1 czy 2. Warto zacząć od omówienie podstawowych rodzajów cukrzycy. Cukrzyca typu 1, kiedyś nazywana cukrzycą młodzieńczą to cukrzyca insulinozależna. Charakteryzuje się brakiem syntezy insuliny przez trzustkę – stąd konieczność dostarczania tego hormonu w postaci iniekcji. Kiedyś ten typ cukrzycy był główną postacią cukrzycy diagnozowaną u dzieci i młodzieży, dziś jednak u młodych osób rozpoznawana jest także cukrzyca typu 2. Jest to tzw. cukrzyca insulinoniezależna, w przebiegu której nie zawsze stwierdzany jest niedobór insuliny. Zazwyczaj za rozwój choroby odpowiada niezdrowy tryb życia, w tym otyłość, która prowadzi do rozwoju insulinooporności, czyli zmniejszonej wrażliwości komórek na działanie hormonu. Wówczas insulina syntetyzowana jest przez trzustkę, ale nie działa tak, jak powinna – czyli nie obniża poziomu glukozy we krwi. W zaawansowanej cukrzycy typu 2, gdy dojdzie do postępującego uszkodzenia komórek trzustki, może dojść do spadku poziomu hormonu i wówczas – tak jak w cukrzycy typu 1 – konieczne jest dostarczanie hormonu z zewnątrz.
Wyróżniana jest także cukrzyca ciążowa, rozwijająca się podczas ciąży i zwiększająca ryzyko wystąpienia w przyszłości cukrzycy typu 2. Ponadto w ostatnich latach pojawiają się nowe propozycje klasyfikacji cukrzycy, jednak jak dotąd żadna z nich nie znalazła powszechnego zastosowania.
Przyczyny cukrzycy
Przyczyny cukrzycy typu 1 i 2 są odmienne. Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której syntetyzowane są autoprzeciwciała. Niszczą one komórki tarczycy, co uniemożliwia syntetyzowanie insuliny. Do zainicjowania procesu autoimmunologicznego przyczynić mogą się następujące czynniki:
- współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych
- niedobór witaminy D
- przewlekły stres
- wczesne włączenie mleka krowiego do diety niemowlęcia
- infekcje wirusowe
Z kolei u podłoża cukrzycy typu 2 leży niewłaściwy styl życia, ze szczególnym naciskiem na czynniki przyczyniające się do rozwoju insulinooporności. Mowa o nadwadze i otyłości, siedzącym trybie życia, diecie bogatej w cukier i tłuszcze trans. Rozwojowi cukrzycy typu 2 sprzyja ponadto współwystępowanie zespołu policystycznych jajników, przebycie w przeszłości cukrzycy ciążowej czy predyspozycje genetyczne.
Cukrzyca – objawy, na które należy zwrócić uwagę
Wspólną cechą wszystkich typów cukrzycy jest zwiększony poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. To właśnie hiperglikemia odpowiada za wystąpienie objawów cukrzycy, a także rozwój jej powikłań. Objawy cukrzycy mogą pojawiać się stopniowo, a ich nasilenie nie musi być znaczne – i dlatego bywa tak, że przez długi czas cukrzyca pozostaje niezdiagnozowana. Mowa o takich symptomach jak:
- nadmierne pragnienie
- oddawanie dużych objętości moczu, także w nocy
- świąd skóry
- spowolnione gojenie się ran
- spadek masy ciała
- częste infekcje dróg moczowo – płciowych
- senność i zmęczenie.
Nietypowe objawy cukrzycy to drętwienie i mrowienie kończyn, nagłe napady głodu czy skurcze mięśni. Warto zaznaczyć, że cukrzyca typu 2 może być jednym z pierwszych objawów raka trzustki.
Cukrzyca – rozpoznanie choroby wymaga diagnostyki w laboratorium
Cukrzycy nie można zdiagnozować wyłącznie w oparciu o występowanie objawów cukrzycy. Konieczne jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych. Przede wszystkim – oznaczany jest poziom glukozy na czczo oraz glukozy przygodnej, czyli badanej w dowolnym momencie dnia. Niekiedy wymagane jest wykonanie bardziej szczegółowych badań, w tym oznaczania insuliny we krwi, doustnego testu tolerancji glukozy czy oznaczania przeciwciał przeciwko komórkom wysp trzustkowych, przeciw insulinie czy przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego.
Czy cukrzycę można wyleczyć?
Leczenie cukrzycy sprowadza się do przywrócenia prawidłowego poziomu glukozy we krwi i zminimalizowania ryzyka rozwoju powikłań cukrzycy, takich jak stopa cukrzycowa, polineuropatia, hipoglikemia, retinopatia cukrzycowa, choroby układu sercowo – naczyniowego, niewydolność nerek, nowotwory (rak piersi, rak jelita grubego). Cukrzycy nie można jednak trwale wyleczyć. Leczenie cukrzycy typu 1 polega na iniekcjach z insuliny. W przypadku cukrzycy typu 2 najważniejsze znaczenie ma zmiana stylu życia, redukcja masy ciała i regularna aktywność fizyczna; ponadto stosowane są doustne leki hipoglikemizujące, a niekiedy konieczne jest także wstrzykiwanie insuliny.
Bibliografia:
Górska – Ciebiada M. i in., Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy – co nowego w wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego?; Geriatria 2016, 10
