Stopa cukrzycowa to jedno z najpoważniejszych i najczęstszych powikłań cukrzycy. Trudno gojące się rany i owrzodzenia na stopie mogą prowadzić nawet do amputacji kończyny. Powikłanie to pojawia się zarówno w przebiegu cukrzycy typu 1, jak i 2. Czy można zapobiec rozwojowi stopy cukrzycowej?
Spis treści
Czym jest stopa cukrzycowa?
Stopa cukrzycowa to płytsze lub głębsze owrzodzenie zlokalizowane na części grzbietowej lub podeszwowej stopy. Zmiany mogą być zlokalizowane na pięcie, na grzbietach palców oraz pod główkami kości śródstopia. W zależności od stopnia zaawansowania zmian skórnych, wyróżnia się następujące stopnie rozwoju stopy cukrzycowej:
- stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka
- stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne
- stopień 2 – owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych
- stopień 3 – jw. i dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy
- stopień 4 – ograniczona martwica sucha lub wilgotna
- stopień 5 – rozległa martwica, wskazania do amputacji.
Kiedy rozwija się stopa cukrzycowa?
Za rozwój stopy cukrzycowej odpowiada nakładanie się kilku zaburzeń charakterystycznych dla cukrzycy. Jednym z nich jest zaburzenie krążenia obwodowego krwi, które dotyczy zwłaszcza dystalnych części kończyn. Takie zaburzenia krążenia krwi spowalniają procesy gojenia się ran, dodatkowo – wysoki poziom cukru we krwi zwiększa ryzyko rozwoju infekcji bakteryjnych. I wreszcie – w przebiegu cukrzycy może rozwinąć się polineuropatia, czyli uszkodzenie nerwów obwodowych. Oznacza to zaburzenia czucia, a gdy takowe się pojawią – chory może nie odczuwać bólu w stopie, w której toczy się ran zapalny.
Wszystkie te czynniki zwiększają ryzyko rozwoju trudno gojących się ran i owrzodzeń. Wystarczy nawet niewielkie uszkodzenia tkanek czy przerwanie ciągłości skóry, aby rozwinęło się zakażenie. Powstaniu stopy cukrzycowej sprzyja noszenie niewygodnych, byt ciasnych butów, kąpiel w zbyt gorącej wodzie, nieuważne obcinanie paznokci prowadzące do powstania zranień.
Objawy stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa może manifestować się pod postacią rozmaitych dolegliwości. Chory może odczuwać ból w stopie, jej nadwrażliwość. Może pojawić się osłabienie kończyn, mrowienie, pieczenie czy kłucie; paznokcie bądź tkanki miękkie stopy mogą być zdeformowane. Możliwe jest pojawienie się obrzęków i zaczerwienienia, a niekiedy pojawia się doskonale widoczna zmiana skórna, która nie chce się goić.
Rozpoznanie stopy cukrzycowej należy pozostawić lekarzowi, który stawia diagnozę w oparciu o wywiad lekarski oraz badania fizykalnego stopy. Oceniany jest stan naczyń krwionośnych, wygląd i stan zdrowia skóry, badanie neurologiczne ocenia czucie w stopie, a ocena biochemiczna służy określeniu wyglądu, położenia i funkcjonowania stawów stopy.
Jak leczy się stopę cukrzycową?
Leczenie stopy cukrzycowej polega na postępowaniu objawowym, mającym na celu wspomaganie gojenia się ran, a także leczeniu przyczynowym. W ramach tego pierwszego stosowane są m. in. antybiotyki oraz odpowiednie opatrunki, odciążenie kończyny oraz chirurgiczne opracowanie owrzodzeń. Ponadto konieczne jest wyeliminowanie przyczyn powstania stopy cukrzycowej. W tym celu zalecana jest ścisła kontrola glikemii, stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarskich. Ma to na celu wspomaganie gojenia się stopy cukrzycowej i profilaktykę rozwoju tego typu zmian w przyszłości.
Profilaktyka stopy cukrzycowej obejmuje ponadto zaprzestanie palenia papierosów, leczenie zaburzeń lipidowych, normalizacja zbyt wysokiego ciśnienia krwi, noszenie wygodnego obuwia, odpowiednią higienę stóp oraz dokładne oglądanie stóp. Higiena stóp polega na myciu ich w ciepłej wodzie, z użyciem mydła (najlepiej szarego). Kolejny etap to staranne osuszenie stóp, a następnie zaaplikowanie preparatu pielęgnującego o działaniu natłuszczającym. Nie należy stosować pumeksu, obcinać zbyt krótko paznokci czy wycinać skórek.
Bibliografia:
Korzon – Burakowska A., Zespół stopy cukrzycowej – patogeneza i praktyczne aspekty postępowania; Forum Medycyny Rodzinnej, 2008, tom 2, nr 3
