Duszności to uczucie braku powietrza zgłaszane przez pacjenta. Trudno o ścisłą definicję duszności – rozpoznanie opiera się o subiektywną ocenę danej osoby. Duszność może wystąpić w spoczynku, a także po wysiłku. Przyczyny duszności są bardzo zróżnicowane i od ich charakteru zależy to, w jaki sposób można leczyć duszności.
Spis treści
Czym są duszności?
Duszności to odczuwany na różne sposoby brak powietrza. Są konsekwencją dostarczania zbyt małych ilości tlenu oraz zaburzonego wydalania w organizmu dwutlenku węgla. Tego typu zaburzenia mogą być więc konsekwencją:
- zbyt dużej częstości oddechów
- pojawienia się zwiększonego oporu płuc czy klatki piersiowej, co uniemożliwia wykonanie pełnego wdechu
- pobudzenia ośrodku oddechowego w efekcie wzrostu prężności dwutlenku węgla lub w przebiegu kwasicy metabolicznej
- oddziaływania czynników psychogennych
Odczucie duszności może być efektem stymulowania receptorów rozmieszczonych w różnych lokalizacjach – w górnych lub dolnych drogach oddechowych, a także w mięśniach oddechowych oraz w ośrodku oddechowym pnia mózgu. U tych chorych, u których duszność postępuje stopniowo, odczucie braku powietrza może być minimalnie odczuwalne, co wynika z adaptacji do postępującej, umiarkowanej duszności.
Jakie mogą być przyczyny duszności?

Przyczyny duszności są bardzo zróżnicowane. Do ograniczenia ilości tlenu dostarczanego z wdychanym powietrzem i dostarczanego do komórek ciała może dojść m. in. w efekcie:
- rozdemy płuc
- zapalenia oskrzeli
- astmy oskrzelowej
- zaburzeń metabolicznych
- włóknienia płuc
- nowotworu płuc
- płynu w jamie opłucnowej
- obecności ciała obcego w drogach oddechowych
- zaburzeń lękowych i ataków paniki
- porażenia mięśnia przepony
- zawału serca
- toksycznego uszkodzenia płuc
- przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
- anemii.
Objawy duszności
Duszność może objawiać się na rozmaite sposoby. Może mieć charakter duszności okresowych, które pojawiają się np. po wysiłku fizycznym czy podczas silnych emocji. Bywa i tak, że duszności odczuwane są stale. Niekiedy duszność może towarzyszyć wyłącznie wdechowi lub wydechowi, może mieć także charakter mieszany. Duszność spoczynkowa, czyli pojawiająca się niezależnie od wzmożonej aktywności jest charakterystyczna dla zaostrzenia astmy oskrzelowej, obrzęku płuc, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy zaawansowanej choroby niedokrwiennej serca. Z kolei duszność wysiłkowa, pojawiająca się podczas wysiłku fizycznego, jest charakterystyczna dla chorób układu krążenia oraz układu oddechowego.
Szczególnie niebezpieczna jest silna duszność pojawiająca się nagle, mogąca świadczyć o przedostania się ciała obcego do dróg oddechowych, o zatorze lub zawale płuca. Niebezpieczna jest także duszność, której towarzyszy sinica, czyli ciemniejsze, sinawe zabarwienie skóry, błon śluzowych i paznokci. Jest to efektem niewystarczającego wysycenia krwi tlenem.
Duszność może manifestować się na wiele sposobów. Może pojawić się spłycony i przyspieszony oddech, kaszel, świsty podczas oddychania, ból w klatce piersiowej.
Atak duszności – co robić?

Gdy pojawi się uczucie duszności w gardle czy w w klatce piersiowej, należy ułatwić oddychanie. W przypadku umiarkowanej duszności można wyjść na świeże powietrze lub usiąść w sąsiedztwie otwartego okna. W celu ustabilizowania klatki piersiowej i wspomagania pracy pomocniczych mięśni oddechowych, dobrze jest przyjąć pozycję siedzącą, lekko pochyloną do przodu, opierając łokcie na kolanach. W przypadku silnych duszności, które nie ustępują lub nasilają się, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Leki na duszność
Leczenie duszności jest ściśle uzależnione od przyczyny dolegliwości. W przypadku duszności towarzyszącej astmie konieczne jest zastosowanie leków rozkurczających drogi oddechowe. Gdy przyczyną nagłych duszności jest silny odczyn alergiczny i wstrząs anafilaktyczny – należy podać domięśniowo adrenalinę. Duszność towarzysząca anemii wymaga stosowania preparatów zawierających żelazo czy witaminę B12, co pozwala wyleczyć anemię. W przypadku duszności towarzyszącej napadom lękowym konieczne może być przeprowadzenie terapii behawioralno – poznawczej.
Bibliografia:
Kozielski J., Diagnostyka duszności w chorobach płuc; Folia Cardiologica Excerpta, 2013, tom 8