Cukrzyca ciążowa to zaburzenie gospodarki węglowodanowej pojawiające się w ciąży i ustępujące po porodzie. Za rozwój cukrzycy ciążowej odpowiadają zachodzące fizjologicznie podczas ciąży zmiany hormonalne. Cukrzyca w ciąży może stanowić zagrożenie dla zdrowia kobiety, a także rozwijającego się płodu – dlatego konieczne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie i leczenie cukrzycy ciążowej.
Spis treści
Cukrzyca ciążowa – przyczyny
Cukrzyca ciążowa to postać cukrzycy rozwijająca się podczas ciąży. Przyczyny cukrzycy ciążowej związane są ze zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety podczas ciąży. Przede wszystkim – wzrasta oporność komórek na insulinę, a insulinooporność prowadzi do rozwoju cukrzycy. Narastająca insulinooporność jest konsekwencją zwiększenia poziomu żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Kolejną zmianą jest mniejsze zużycie glukozy związane z prowadzeniem spokojniejszego trybu życia, przyrost tkanki tłuszczowej. Cukrzyca ciążowa może występować nawet u 10 % ciężarnych i dlatego jest najczęstszym zaburzeniem metabolicznym występującym w ciąży. Cukrzyca ciążowa może rozwinąć się u każdej ciężarnej, a bardziej narażone są kobiety, u których występują następujące czynniki ryzyka:
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku występowania cukrzycy typu 2
- występowanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
- zespół policystycznych jajników
- nadwaga lub otyłość
- nadciśnienie
- wielorództwo
- ciąża po 35 roku życia
- urodzenie w poprzednich ciążach dziecka z wadą lub masą ciała powyżej 4 kg.
Objawy cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa objawia się w podobny sposób, jak inne postacie cukrzycy. Kobieta może odczuwać nasilone pragnienie, oddawać duże ilości moczu, odczuwać senność. Częściej rozwijają się infekcje dróg moczowo – płciowych, napady głodu. Tego typu symptomy mogą występować także w przebiegu prawidłowej ciąży, dlatego objawy cukrzycy ciążowej bardzo często zostają zbagatelizowane. Dlatego kobiety w ciąży wykonują badania, które mają umożliwić jak najwcześniejsze rozpoznanie cukrzycy ciężarnych.
Cukrzyca ciążowa – kryteria rozpoznania
W celu rozpoznania cukrzycy ciążowej, wykonywane jest oznaczenie poziomu glukozy na czczo. Badanie to wykonywane jest na początku ciąży. Gdy otrzymany jest wynik prawidłowy, czyli poziom glikemii nie przekracza 5,1 mmol/ l (92 mg/ dl), wówczas między 24 a 28 tygodniem ciąży wykonywany jest doustny test tolerancji glukozy OGTT. Jeśli natomiast już na początku ciąży stwierdzana jest hiperglikemia, konieczna jest dalsza diagnostyka – ponowne oznaczenie glikemii na czczo lub wcześniejsze wykonanie OGTT.
Doustny test tolerancji glukozy polega na oznaczeniu glikemii na czczo, a następnie – po wypiciu roztworu zawierającego 75 g glukozy. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciężarnych są następujące:
- glikemia na czczo 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl) lub
- glikemia po 1 godzinie ≥10 mmol/l (180 mg/dl) lub
- glikemia po 2 godzinach ≥8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl).
Konsekwencje cukrzycy ciążowej dla kobiety w ciąży
Utrzymywanie się podwyższonego poziomu glukozy podczas ciąży oddziałuje negatywnie na organizm ciężarnej. Może wzrastać ryzyko rozwoju otyłości, nadciśnienia, zaburzeń funkcji nerek. Częściej występuje stan przedrzucawkowy, mogący prowadzić do porodu przedwczesnego. Ponadto wystąpienie cukrzycy ciążowej zwiększa ryzyko rozwoju w przyszłości cukrzycy typu 2.
Konsekwencje cukrzycy ciążowej dla dziecka
Cukrzyca ciążowa prowadzi do makrosomii płodu, czyli nadmiernego wzrostu wewnątrzmacicznego. Może to uniemożliwiać poród drogami natury, gdyż wzrasta ryzyka pojawienia się urazów okołoporodowych. Makrosomia zwiększa ponadto ryzyka pojawienia się w późniejszych okresach życia dziecka takich schorzeń jak otyłość, zespół metaboliczny, nadciśnienie czy insulinooporność oraz cukrzyca typu 2.
Cukrzyca ciążowa sprzyja powstawaniu wad rozwojowych płodu (wad nerek, serca układu nerwowego czy kończyn), zwiększa ryzyko powstania encefalopatii, czyli uszkodzenia mózgu czy hiperbilirubinemii. Istnieje także ryzyko poronienia czy porodu przedwczesnego.
Jak leczyć cukrzycę ciążową?
Leczenie cukrzycy ciążowej sprowadza się przede wszystkim do zmiany stylu życia. Konieczne jest stosowanie odpowiedniej diety, a także regularna aktywność fizyczna. W wielu przypadkach takie postępowanie okazuje się być wystarczające. Gdy jednak modyfikacja stylu życia nie przynosi pożądanego efektu, wówczas konieczne jest włączenie leczenia. W ciąży nie zalecane jest stosowanie doustnych leków hipoglikemizujących, w terapii wykorzystywana jest więc insulina. Insulinoterapia może mieć postać wielokrotnych iniekcji insuliny lub stałego wlewu z wykorzystaniem pompy insulinowej.
Bibliografia:
Cypryk K., Cukrzyca ciążowa – rozpoznawanie i leczenie; Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1 nr 2