Niepłodność u kobiet i mężczyzn – przyczyny i metody leczenia

Niepłodność to stale narastający problem, który dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Obecnie nawet co dziesiąta para może mieć problem z poczęciem dziecka. Przyczyny niepłodności są bardzo zróżnicowane – od infekcji, poprzez zaburzenia hormonalne aż po poważniejsze schorzenia. Leczenie niepłodności zależy ściśle od jej przyczyny.

Czym jest niepłodność?

Niepłodność to stan, w którym pomimo co najmniej rocznego współżycia bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych, para nie może zajść w ciążę. Niepłodność odróżnić należy od bezpłodności. Z bezpłodnością mamy do czynienia, gdy istnieje całkowity i trwały brak możliwości spłodzenia potomstwa. Bezpłodność występuje w konsekwencji nieprawidłowego rozwoju narządów płciowych lub ich całkowitego braku, a także w wyniku wystąpienia trwałych komplikacji po przebytych w dzieciństwie chorobach. Z kolei niepłodność to stan odwracalny, który można skutecznie leczyć. W Polsce z problemem niepłodności boryka się nawet 10 – 16% osób, co oznacza, że około miliona par dotkniętych jest tą przypadłością.

Przyczyny niepłodności u kobiet

Jedną z przyczyn płodności u kobiet jest fakt, iż kobiety decydują się na macierzyństwo coraz później. Najlepszy okres na zajście w ciążę przypada na wiek 20 – 25 lat, gdyż wówczas płodność kobiety jest najwyższa. Im później kobieta rozpoczyna starania o potomstwo, tym większy jest spadek płodności – i mogą pojawić się problemy z zajściem w ciążę.

Za około 30% niepłodności u kobiet odpowiadają zaburzenia miesiączkowania i problemy hormonalne. Bardzo częstym zaburzeniem hormonalnym jest zespół policystycznych jajników, w przebiegu którego dochodzi do wzrostu męskich hormonów płciowych, czyli androgenów. Nadmiarowi androgenów towarzyszy powstawanie w jajnikach torbieli, co utrudnia owulację i może uniemożliwiać zajście w ciążę. Za zaburzenia płodności odpowiadają także torbiele jajników, które mogą pojawić się nie tylko w przebiegu PCOS, ale także powstałe w efekcie innych zaburzeń hormonalnych czy infekcji dróg rodnych.

Kolejną częstą przyczyna niepłodności u kobiet jest endometrioza, czyli migracja fragmentów endometrium (błony śluzowej macicy) poza jamę macicy. Poza dolegliwościami bólowymi, endometrioza prowadzi do zaburzeń cyklu miesięcznego, a także powstania zrostów w obrębie jajowodów. Efektem może być brak możliwości zapłodnienia.

Mięśniaki macicy to łagodne guzy zlokalizowane w obrębie mięśniówki macicy, rozwijające się w efekcie zaburzeń hormonalnych i predyspozycji genetycznych. Mięśniaki macicy mogą uniemożliwiać zajście w ciążę, ponadto sprzyjają poronieniom.

Za wystąpienie niepłodności odpowiedzialne mogą być także nowotwory – rak szyjki macicy oraz rak jajnika. Ważną kwestia jest takie zaplanowanie leczenia, aby móc zachować możliwość zajścia w ciążę w przyszłości.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

Przyczyny niepłodności u mężczyzn są bardzo zróżnicowane i mogą prowadzić zarówno do pogorszenia jakości nasienia, jak i zaburzenia produkcji nasienia oraz niedrożność nasieniowodów. Spore znaczenie ma m. in. niezdrowy styl życia – palenie papierosów, spożywanie alkoholu, stres, nieregularny sen, siedzący tryb życia i niewłaściwa dieta prowadząca do rozwoju otyłości. Za problemy z płodnością męską odpowiedzialne są także takie schorzenia jak: przerost prostaty, rak prostaty, zakażenia gruczołu krokowego, choroby autoimmunologiczne, zaburzenia hormonalne (hiperprolaktynemia, niedoczynność tarczycy). Wyróżnia się następujące rodzaje przyczyn niepłodności:

• przedjądrowe, związane z zaburzeniami syntezy hormonów płciowych (niedoczynność przysadki mózgowej, wrodzony przerost nadnerczy)
• jądrowe, dotyczące wnętrostwa (braku jąder w worku mosznowym zaraz po urodzeniu), żylaki powrózka nasiennego, powikłania takich chorób zakaźnych jak świnka, różyczka, rzeżączka, a także autoimmunologicznego zapalenia jąder
• pozajądrowe, związane z niedrożnością nasieniowodów oraz występujące w przebiegu chorób infekcyjnych dróg moczowo – płciowych (np. zakażenie Chlamydia trachomatis), stwardnienia rozsianego, cukrzycy, chorób wątroby lub nerek.

Leczenie niepłodności

Metody leczenia niepłodności są bardzo zróżnicowane i są ściśle uzależnione od przyczyny niepłodności. W celu określenia przyczyn problemów z płodnością konieczne jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych, w tym oznaczania poziomu męskich i żeńskich hormonów płciowych, badań obrazowych jajników czy jąder, a także badań dodatkowych, np. mikrobiologicznych. Dopiero po zdiagnozowaniu przyczyn niepłodności można zaplanować leczenie.

W przypadku zaburzeń hormonalnych u mężczyzn czy u kobiet stosowane są odpowiednie leki hormonalne, w przypadku infekcji dróg rodnych stosowane są antybiotyki. Przypadki niedrożności jajowodów, mięśniaków macicy, endometriozy oraz torbieli jajników mogą wymagać interwencji zabiegowej. Jeśli tego typu metody leczenia okażą się nieskuteczne, konieczne może być zapłodnienie pozaustrojowe lub inseminacja domaciczna.

Bibliografia:

Mustafa M. i in., Male and female infertility: Causes and management; IOSR 2019