Zespół policystycznych jajników PCOS to zaburzenie dotyczące nieprawidłowego poziomu żeńskich i męskich hormonów płciowych. W przebiegu schorzenia dochodzi do powstania niedojrzałych pęcherzyków i zaburzeń owulacji. Dodatkowo w jajnikach powstają torbiele. Powikłaniem zespołu policystycznych jajników może być niepłodność. Leczenie PCOS sprowadza się do terapii hormonalnej, a także modyfikacji stylu życia.
Spis treści
Czym jest zespół policystycznych jajników?
Zespół policystycznych jajników PCOS to jedno z najczęściej występujących zaburzeń hormonalnych. Może dotyczyć nawet 20% kobiet w okresie reprodukcyjnym i stanowi jedną z głównych przyczyn niepłodności. Zaburzenia hormonalne dotyczą zwiększenia poziomu męskich hormonów płciowych – androgenów. Ponadto w przebiegu zespołu policystycznych jajników stwierdza się inne nieprawidłowości o charakterze hormonalnym, a także metabolicznym, takie jak insulinooporność, hiperinsulinemia, zaburzenia lipidowe.
Nadmiar androgenów w organizmie kobiety powoduje zaburzenia w gospodarce żeńskimi hormonami płciowymi. Przede wszystkim – utrzymuje się za wysoki poziom hormonu luteinizującego LH oraz zaburzenie proporcji między LS a FHS, czyli hormonem folikulotropowym. Konsekwencją tych zaburzeń jest powstawanie w jajnikach niedojrzałych pęcherzyków Graafa, przez co dochodzi do zaburzeń owulacji. Jedne pęcherzyki rosną, inne obumierają, a pęcherzyki zamieniają się w torbiele. Pęcherzyki obecne w jajnikach syntetyzują androgeny, co prowadzi do wystąpienia charakterystycznych objawów.
Przyczyny zespołu policystycznych jajników
PCOS to schorzenie rozwijające się na podłożu predyspozycji genetycznych oraz oddziaływania czynników środowiskowych. Jedną z najważniejszych przyczyn PCOS jest insulinooporność. Zmniejszonej wrażliwości komórek na działanie insuliny jest wzrost stężenia tego hormonu we krwi. Insulina oddziałuje na jajniki, stymulując w nich syntezę androgenów, co powoduje zachwianiem równowagi pomiędzy żeńskimi i męskimi hormonami płciowymi. Ponadto insulina zmniejsza syntezę białka wiążącego hormony płciowe, przez co zwiększa się we krwi ilość wolnego testosteronu – aktywnej biologicznie postaci hormonu. Dodatkowymi czynnikami ryzyka rozwoju zespołu policystycznych jajników mogą być otyłość oraz zespół metaboliczny.
Jak objawia się zespół policystycznych jajników?
Objawy towarzyszące zespołowi policystycznych jajników mogą wynikać zarówno z nadmiaru androgenów, jak i zaburzeń metabolicznych. Objawy hiperandrogenizacji to:
- nadmierne owłosienie ciała typu męskiego (zarost na twarzy, owłosienie na klatce piersiowej, plecach, brzuchu)
- trądzik
- łysienie androgenowe, cechujące się przerzedzeniem włosów na czubku głowy
Ponadto w przebiegu zespołu policystycznych jajników zaobserwować można przyrost masy ciała, nieregularne miesiączki lub całkowity brak miesiączki, rogowacenie ciemne (ciemniejsze plamki na skórze), a także nadciśnienie.
Powikłania zespołu policystycznych jajników
Nieleczony PCOS prowadzi do nasilenia zaburzeń hormonalnych i metabolicznych. Przede wszystkim – może dojść do zaburzeń płodności. Ponadto PCOS przyczynia się do rozwoju otyłości, zwłaszcza otyłości brzusznej. Konsekwencjami otyłości, a także towarzyszącej PCOS insulinooporności jest rozwój zaburzeń lipidowych – zwiększenia poziomu trójglicerydów we krwi oraz cholesterolu. Ponadto pojawia się hiperglikemia. Ostatecznie kobiety cierpiące na PCOS są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 oraz chorób układu sercowo – naczyniowego.
Jak rozpoznać zespół policystycznych jajników?
W celu zdiagnozowania zespołu policystycznych jajników konieczne jest wykonanie badania USG jajników oraz oznaczenia poziomu hormonów płciowych. Rozpoznanie policystycznych jajników wymaga zaobserwowania co najmniej 20 pęcherzyków o średnicy 2 – 9 mm i/ lub objętość obydwu jajników jest większa niż 10 ml i brak jest obecności pęcherzyka dominującego. Wykonywane są ponadto badania w kierunku insulinooporności – oznaczanie glukozy i insuliny na czczo.
Kryteria rotterdamskie określają, kiedy można postawić rozpoznanie zespołu policystycznych jajników. Konieczne jest spełnienie dwóch z trzech kryteriów:
- pojawiają się objawy nadmiaru androgenów
- występują rzadkie owulacje lub w ogóle nie ma owulacji
- w badaniu USG uzyskany jest obraz policystycznych jajników.
Leczenie PCOS
W leczeniu PCOS stosuje się przede wszystkim doustne leki antykoncepcyjne oraz leki antyandrogenowe. Duże znaczenie ma także modyfikacja stylu życia, mająca na celu utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz zredukowania insulinooporności. W tym celu zalecanie jest stosowanie odpowiedniej diety. Warto podkreślić, że całkowite wyleczenie zespołu policystycznych jajników nie jest możliwe, ale odpowiednia terapia pozwala na przywrócenie prawidłowej owulacji i zredukowanie objawów hiperandrogenizmu.
Bibliografia:
Kuligowska – Jakubowska M. i in., Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiet z zespołem policystycznych jajników; Diabetologia kliniczna 2012
