Rak jajnika to bardzo podstępny nowotwór złośliwy, który przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Diagnozowany jest zazwyczaj w późnych stadiach, co przyczynia się do wysokiej śmiertelności. Przyczyny raka jajnika to predyspozycje genetyczne oraz rozmaite czynniki środowiskowe. Leczenie raka jajnika sprowadza się do zabiegu operacyjnego, a także radio – i chemioterapii.
Spis treści
Czym jest rak jajnika?
Nowotwór złośliwy jajnika to jeden z najczęstszych nowotworów u kobiet. Rak ten rozwija się w obrębie jajników, czyli gonad żeńskich. Istnieją dwa typy raka jajnika:
- typ I to rzadsza, a zarazem łagodniejsza postać raka, zazwyczaj rozwijająca się w obrębie jajników i później rozprzestrzeniająca się w jamie otrzewnowej; wyróżnia się tu raka endometrialnego lub śluzowego
- typ II to często występująca postać bardziej złośliwego raka jajnika; zazwyczaj występuje jako źle rokujący rak surowiczy, a także rak niezróżnicowany czy rak mięsakorak
W większości przypadków guzowi raka jajnika towarzyszy rozsiew nowotworowy do narządów jamy brzusznej – jelit, wątroby, śledziony. W zależności od stopnia zaawansowania raka wyróżnić można cztery stopnie choroby:
- I stopień to obecność guza wyłącznie w jajniku
- II stopień to guz w jajniku z zajęciem struktur miednicy mniejszej
- III stopień to przerzuty poza miednicą mniejszą
- IV stopień to odległe przerzuty.
Przyczyny raka jajnika
Najistotniejsze znaczenie w rozwoju raka jajnika mają predyspozycje genetyczne. Mowa o występowaniu raka jajnika w rodzinie, występowaniu raka piersi, a także niepolipowatego raka okrężniczo – odbytniczego. W przypadku rodzinnego podłoża raka jajnika jedną z przyczyn może być mutacja w obrębie genów BRCA1 oraz BRCA2, odpowiedzialnych za występowanie zarówno raka jajnika, jak i raka piersi.
Poza predyspozycjami genetycznymi, na rozwój raka jajnika mogą mieć wpływ rozmaite czynniki środowiskowe. Najistotniejsze czynniki ryzyka to:
- wczesne pokwitanie
- późne wystąpienie menopauzy
- bezdzietność
- zespół policystycznych jajników
- endometrioza
- otyłość
- hormonalna stymulacja owulacji
- pierwszy poród po 35 roku życia
Natomiast stosowanie antykoncepcji hormonalnej oraz karmienie piersią zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jajnika.
Najwięcej zachorowań odnotowywanych jest w grupie wiekowej 40 – 70 lat. Jest to szósty w kolejności nowotwór złośliwy u kobiet.
Objawy raka jajnika
Rak jajnika przez długi czas nie daje żadnych objawów; dopiero w zaawansowanych postaciach nowotworu mogą pojawić się pewne symptomy. Mają one jednak mało specyficzny charakter i przez długi czas mogą nie być kojarzone z nowotworem. Najczęściej występujące objawy raka jajnika to:
- wzdęcia i zaparcia
- ból brzucha
- zwiększenie obwodu brzucha
- wodobrzusze
- uczucie pełności po jedzeniu
- nerwobóle ud, pachwin lub okolicy kulszowej
- bolesne stosunki płciowe
- uczucie parcia na mocz i częste oddawanie moczu
- krwawienia i plamienia
- brak apetytu
- niepłodność
- utrata masy ciała
- chroniczne zmęczenie.
Jak można zdiagnozować rak jajnika?
W celu wykrycia raka jajnika konieczne jest wykonanie badania ginekologicznego oraz USG przezpochwowego. Gdy wykazana zostanie obecność guza w jajniku – potrzebna jest dalsza diagnostyka. Zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej, a także rtg klatki piersiowej. We krwi oznaczane są markery nowotworowe – CA 125 oraz CEA. Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania złośliwego nowotworu jajnika jest badanie histopatologiczne – ocena tkanki jajnika pod mikroskopem.
Metody leczenia raka jajnika
Podstawową metoda leczenia raka jajnika jest leczenie operacyjne, połączone z wykonaniem biopsji. Dzięki temu możliwe jest poznanie typu nowotworu i jego usunięcie. W zależności od rozległości zmian nowotworowych usuwane mogą być nie tylko jajniki, ale także macica, fragmenty jelita, śledziony. Inne metody leczenia to chemioterapia, rzadziej – radioterapia. Coraz bardziej na znaczeniu zyskuje terapia celowana, działająca wybiórczo na komórki nowotworowe i oszczędzająca komórki zdrowe.
Rokowania w raku jajnika zależą od stopnia zaawansowania nowotworu i obecności mutacji genów BRCA. Odsetek przeżyć pięcioletnich w I stopniu zaawansowania to ponad 70%, a w IV stopniu zaawansowania – zaledwie 5%.
Bibliografia:
Kujawa K., Lisowska K., Rak jajnika – od biologii do kliniki; Postepy Hig Med Dosw 2015
