Witamina A to związek kluczowy dla odpowiedniego rozwoju już na etapie życia płodowego, a także w życiu dorosłym. Uczestniczy w wielu fizjologicznych procesach zachodzących w organizmie, reguluje płodność, jest niezbędna dla pięknego wyglądu skóry. Jako jedna z nielicznych witamin może zostać przedawkowana, dlatego jej suplementacja powinna odbywać się z przestrzeganiem zalecanych dawek do spożycia. W diecie najlepszymi źródłami tej witaminy są jaja, podroby i warzywa. Odpowiednio skomponowana dieta pozwala zapobiec niedoborom witaminy A w organizmie.
Spis treści
Działanie witaminy A
Witamina A jest niezbędna do rozwoju organizmu już od momentu poczęcia. Jej rolą na wczesnym etapie życia płodowego jest wspomaganie różnicowania i wzrostu komórek płodu, szczególnie nabłonka i tkanki kostnej. Witamina A niezbędna jest także w procesie zapłodnienia, gdyż wspomaga produkcję plemników, oraz na etapie utrzymania ciąży – wspomaga implantację zarodka oraz zapobiega poronieniom. Jednak warto mieć na uwadze, ze skoncentrowane pochodne witaminy A (retinoidy), stosowane w dermatologii jako leki przeciwtrądzikowe, nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży, gdyż prowadzić do może do poważnego uszkodzenia płodu, w tym rozwoju poważnych wad wrodzonych.
Witamina A doskonale oddziałuje na skórę – warunkuje zatrzymanie młodości na dłużej, leczy stany zapalne i zmiany ropne, ogranicza nadmierne rogowacenie naskórka. Jest niezastąpiona w leczeniu ciężkich postaci trądziku, a także terapii przeciwzmarszczkowej oraz wygładzającej i zmiękczającej skórę. Chroni także skórę przed promieniowaniem UV. Witamina A wywiera także korzystny wpływ na procesy widzenia. Niezbędna jest do właściwej obrony immunologicznej organizmu, zmniejszając zachorowalność na liczne infekcje i łagodząc stany zapalne. Udowodniono protekcyjne działanie witaminy A względem licznych nowotworów, zwłaszcza raka prostaty, piersi, płuc oraz jelita.
Witamina A jest także regulatorem licznych przemian metabolicznych, szczególnie białkowo – lipidowych oraz reguluję syntezę hormonów steroidowych.
Niedobór witaminy A
Niedobory witaminy A najczęściej dotyczą osób niedożywionych lub cierpiących na zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych z przewodu pokarmowego. Symptomy niedoboru witaminy A są bardzo charakterystyczne i trudne do przeoczenia. Najważniejsze z nich to:
- zaburzenia widzenia po zmroku, czyli tzw. kurza ślepota
- szorstka i zrogowaciała skóra, znacznie przesuszona
- suche błony śluzowe oraz rogówka i spojówka
- łamliwość włosów i paznokci
- zaburzenia miesiączkowania i płodności u kobiet
- zahamowanie wzrostu u dzieci
- przewlekłe zmęczenie
- trądzik i wysypka skórna
- utrudnione gojenie się ran
Występowanie witaminy A w diecie
Witamina A jest dostępna zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Najbogatsze jej źródła to wątróbka, jaja, tłuste ryby, masło czy tran. Mniejsze jej ilości zawierają warzywa zielonolistne, dynia, marchew, papryka, pomarańcze czy morele. Aby zwiększyć przyswajalność witaminy A, która jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach, zawsze należy dodać do posiłku tłuszcz, najlepiej roślinny, a także źródła cynku, fosforu i witamin z grupy B. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u kobiet to 700 µg dla kobiet i 900 µg dla mężczyzn. Zwiększone zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy wykazują osoby starsze, kobiety w ciąży, osoby dotknięte schorzeniami układu pokarmowego, na diecie ubogotłuszczowej. Zwiększone zapotrzebowanie towarzyszy ponadto okresom narażenia na przewlekły stres oraz w stanach częstszego zachorowania na infekcje.
Przedawkowanie witaminy A
Nadmiar witaminy A w organizmie związany jest z przyjmowaniem zbyt wysokich dawek suplementów diety zawierających ten związek. Objawami przedawkowania witaminy A są przede wszystkim
- ból głowy
- suchość i świąd skóry
- wypadanie włosów
- nudności i wymioty
- powiększenie wątroby
- drażliwość.
Szczególnie niebezpieczny jest nadmiar witaminy A u kobiet w ciąży, gdyż może zaburzać prawidłowy rozwój płodu. Może dojść do rozwoju małogłowia, wodogłowia, chorób układu krążenia oraz wad wrodzonych trzewioczaszki.
Bibliografia:
Maciąg M., Maciąg K., Witaminy i inne substancje aktywne – przegląd i badania; Wydawnictwo Naukowe Tygiel 2018
