Stan przedrzucawkowy – przyczyny, objawy, leczenie

Stan przedrzucawkowy to jedno z najpoważniejszych powikłań położniczych, rozwijających się na podłożu nadciśnienia. Stan przedrzucawkowy może prowadzić do rozwoju ciężkich powikłań, takich jak rzucawka oraz zespół HELLP. Wykrycie stanu przedrzucawkowego możliwe jest dzięki prostym badaniom – pomiarowi ciśnienia krwi oraz badaniu białka w moczu. Leczenie stanu przedrzucawkowego sprowadza się do kontrolowania wartości ciśnienia krwi i stanu płodu tak, aby dotrwać do uzyskania takiej dojrzałości płodu, która pozwoli na bezpieczny poród.

Czym jest stan przedrzucawkowy?

Stan przedrzucawkowy to zespół objawów chorobowych rozwijających się po 20 tygodniu ciąży. Zaburzenie to, określane także jako preeklampsja czy zatrucie ciążowe to nieprawidłowość występująca u 2 – 15% kobiet w ciąży i stanowiąca jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności ciężarnych.

Trudno jednoznacznie ocenić, w jaki sposób rozwija się stan przedrzucawkowy. Jedna z teorii mówi o nietolerancji immunologicznej między organizmem matki a płodu, inna dotyczy nieprawidłowej inwazji trofoblastu w ściany tętnic spiralnych macicy. Być może za rozwój stanu przedrzucawkowego odpowiada nasilony stan zapalny w układzie sercowo – naczyniowym.

Czynniki ryzyka rozwoju stanu przedrzucawkowego to m. in.:

• przewlekłe nadciśnienie
• cukrzyca typu 1 i 2
• przewlekłe choroby nerek
• schorzenia autoimmunologiczne
• wiek powyżej 40 lat
• otyłość (BMI powyżej 35 kg/m2)
• odstęp od ostatniej ciąży dłuższy niż 10 lat
• ciąża mnoga
• występowanie stanu przedrzucawkowego w rodzinie
• pierwsza ciąża.

Jak objawia się stan przedrzucawkowy?

Gdy rozwija się stan przedrzucawkowy, objawy dotyczą przede wszystkim nadciśnienia. Mogą pojawić się bóle i zawroty głowy czy zaburzenia widzenia. Ponadto kobieta ciężarna zauważa u siebie obrzęki twarzy i kończyn, nudności i wymioty, problemy z oddychaniem, a także bezmocz.

Jednym z powikłań preeklampsji jest rzucawka, czyli napad drgawek wywołany nadciśnieniem ciążowym. W przebiegu rzucawki dochodzi do wystąpienia napadu drgawek kloniczno – tonicznych, które pojawiają się w czasie ciąży, porodu lub nawet w ciągu 48 godzin po porodzie. Drgawki mogą być poprzedzone zaburzeniami widzenia, bólem głowy, bólem w nadbrzuszu oraz pobudzeniem. Jednak takie objawy zwiastujące nie zawsze występują.

Kolejne poważne powikłanie stanu przedrzucawkowego to zespół HELLP, łączący w sobie następujące zaburzenia:

• anemia hemolityczna rozwijająca się w efekcie niszczenia krwinek czerwonych
• podwyższenie enzymów wątrobowych w efekcie uszkodzenia narządu
• małopłytkowość, czyli zbyt niski poziom płytek krwi odpowiadających za procesu krzepnięcia.

Zazwyczaj zespół HELLP rozwija się około 35 – 37 tygodnia ciąży, choć może wystąpić także po porodzie. Objawy tego zaburzenia to bóle głowy i zaburzenia widzenia, nudności i wymioty, bóle brzucha, ramion i szyi. Zespół HELLP zwiększa prawdopodobieństwo śmierci dziecka.

Jak rozpoznać stan przedrzucawkowy?

Diagnostyka stanu przedrzucawkowego możliwa jest dzięki stwierdzeniu obecności co najmniej jednego z poniższych symptomów:

• nadciśnienie skurczowe powyżej 160 mmHg lub rozkurczowe powyżej 110 mmHg
• wydalanie białka w moczu powyżej 5 g na dobę
• skąpomocz poniżej 500 ml na dobę
• spadek liczby płytek krwi
• wzrost aktywności enzymów wątrobowych
• obrzęk płuc lub sinica
• spowolnienie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu
• zaburzenia widzenia lub inne zaburzenia neurologiczne
• ból w okolicy nadbrzusza.

W celu wczesnego rozpoznania stanu przedrzucawkowego można wykonać takie badania jak badanie dopplerowskie tętnic macicznych, a także oznaczanie poziomu czynników stymulujących tworzenie lub hamujących tworzenie naczyń: PIGF, sEng, sFLT1.

Leczenie stanu przedrzucawkowego

Terapia stanu przedrzucawkowego sprowadza się do hospitalizacji i monitorowania stanu kobiety i płodu. Tylko łagodne postacie stanu przedrzucawkowego mogą być leczone poza szpitalem. Wskazane jest kilkukrotne monitorowanie ciśnienia w ciągu dnia. Prawie zawsze rozwiązanie występuje przed terminem, a celem prowadzenia ciąży jest takie opóźnienie porodu przedwczesnego, aby zminimalizować ryzyko zdrowotne dla matki, dbając jednocześnie o uzyskanie jak największej dojrzałości płodu.

Bibliografia:

[1] Poprawski G. i in., Współczesne metody wczesnej diagnostyki stanu przedrzucawkowego i nadciśnienia indukowanego ciążą; Ginekol Pol 2012

[2] Fox R. i in., Preeclampsia: risk factors, diagnosis, management and the cardiovascular impact of the offspring; J Clin Med 2019