Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Pasożyt ten może bytować w organizmach ssaków, zwłaszcza kotów. Do zakażenia toksoplazmozą dochodzi na drodze spożycia niedogotowanego mięsa z cystami Toxoplasma gondii, spożycia owoców i warzyw zanieczyszczonych odchodami zwierząt czy przeniesienia cyst dłońmi w okolice ust. Toksoplazmoza jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, gdyż może prowadzić do poronienia i ciężkich wad rozwojowych płodu.
Spis treści
Czym jest toksoplazmoza?
Toxoplasma gondii to pasożyt rozpowszechniony na całym świecie, którego różne stadia rozwojowe mogą występować w organizmach większości ssaków. Zakażenie pierwotniakiem nie jest jednoznaczne z toksoplazmozą, gdyż pewien odsetek zakażeń przebiega bezobjawowo. Do zakażenia pasożytem może dojść poprzez zjedzenie niedogotowanego mięsa lub innych pokarmów zanieczyszczonych cystami Toxoplasma. Ponadto do zakażenia może dojść po przypadkowym przeniesieniu cyst do ust brudnymi rękami, np. podczas sprzątania kociej kuwety.
Po wniknięciu pierwotniaka drogą pokarmową do organizmu, z oocyst uwalniają się sporozoity. W jelicie cienkim te postacie pasożyta przenikają do enterocytów i komórek układu siateczkowo – śródbłonkowego i tu się namnażają. Następnie drogą krwi i limfy rozprzestrzeniają się po całym organizmie, osiedlając się w rozmaitych tkankach. Ta postać rozwojowa pasożyta może także przenikać przez łożysko, co ma kluczowe znaczenie dla rozwoju toksoplazmozy wrodzonej. U większości osób zakażenie przechodzi w fazę przewlekłą, która cechuje się wolniejszym namnażaniem pasożytów i powstaniem cyst w rozmaitych lokalizacjach w ciele. Jeśli jednak dojdzie do spadku odporności, wówczas może dojść do nawrotu ostrej postaci choroby, a także stanów zapalnych i zmian martwiczych w zajętych przez pasożyta narządach.
Toksoplazmoza – objawy choroby
Około 90% przypadków zakażeń to infekcje bezobjawowe, tylko u niewielkiego odsetka zakażonych rozwija się pełnoobjawowa choroba. Zazwyczaj zaobserwować można takie mało charakterystyczne symptomy jak gorączka, bóle głowy i bóle mięśni, osłabienie, ból gardła. Może dojść do powiększenia węzłów chłonnych na karku, szyi lub potylicy. U osób z obniżoną odpornością może dojść do rozwoju zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia płuc, stanu zapalnego siatkówki czy zapalenia mózgu.
Toksoplazmoza wrodzona
Szczególnie niebezpieczną postacią jest toksoplazmoza wrodzona, czyli choroba rozwijająca się u płodu. Do zakażenia płodu dochodzi wówczas, gdy podczas ciąży lub na kilka miesięcy przed poczęciem kobieta zakazi się pasożytem. Najbardziej niebezpieczne jest zakażenie w pierwszym trymestrze ciąży, dlatego kobietom ciężarnym zalecane jest oznaczanie przeciwciał przeciwko Toxoplasma. Wrodzona postać toksoplazmozy cechuje się występowaniem tzw. triady Sabina – Pinkertona, w skład której wchodzą następujące zaburzenia:
- wodogłowie lub małogłowie
- zwapnienie śródczaszkowe
- zapalenie siatkówki i naczyniówki
Ponadto w przebiegu toksoplazmozy wrodzonej może dojść do powiększenia wątroby i śledziony, żółtaczki, skazy krwotocznej oraz padaczki; możliwe jest opóźnienie rozwoju umysłowego.
Toksoplazmoza – badania diagnostyczne
Podstawą diagnostyki zakażenia toksoplazmozą jest oznaczanie poziomu przeciwciał we krwi. Przeciwciała klasy IgM pojawiają się jako pierwsze po zakażeniu i utrzymują się przez około 4 miesiące. Z kolei przeciwciała IgG syntetyzowane są po 1 – 2 tygodniach i szczytowy poziom osiągają po 2 – 3 miesiącu. Można wykonać także badanie genetyczne PCR, sprawdzające się przede wszystkim w diagnostyce toksoplazmozy wrodzonej. Wówczas można oznaczać obecność antygenów pasożyta w płynie owodniowym, płynie mózgowo – rdzeniowym czy płynie gałki ocznej. Pomocne znaczenie mają także badania obrazowe jak USG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.
Leczenie toksoplazmozy
Zakażenie bezobjawowe nie wymaga żadnej terapii. Wyjątkiem jest stwierdzenie świeżego zakażenia u kobiety ciężarnej – wówczas leki stosowane są w celu profilaktyki toksoplazmozy wrodzonej. W przypadku objawowej toksoplazmozy stosowane są leki, które działają wyłącznie na wolne postacie pasożytów, okazują się natomiast nieskuteczne w przypadku cyst. Stosowane są takie leki jak pirymetamina, spiramycyna czy sulfonamidy. U kobiet w ciąży można stosować wyłącznie spiramycynę, gdyż inne leki wykazują działanie teratogenne.
Profilaktyka toksoplazmozy
Zapobieganie zakażeniu Toxoplasma gondii sprowadza się przede wszystkim dokładnego mycia warzyw i owoców, unikania spożycia niedogotowanego mięsa czy unikania picia nieprzegotowanej wody z niewiadomego źródła. Ponadto należy zachować zasady higieny podczas sprzątania kociej kuwety. Ponadto przed planowaną ciążą wskazane jest oznaczenie przeciwciał przeciwko Toxoplasma, a w przypadku wyniku ujemnego badania są powtarzane jeszcze trzy razy podczas ciąży.
Bibliografia:
Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne; Urban&Partner, 1999
