Dieta bezglutenowa to model żywienia eliminujący spożycie glutenu, czyli białka zbożowego, a także innych białek tego typu. Tego typu dieta stosowana powinna być przez osoby cierpiące na nietolerancję glutenu lub celiakię, czyli chorobę trzewną. Nie ma natomiast potrzeby ulegania modzie na dietę bezglutenową i stosowania jej bez wskazań lekarskich.
Spis treści
Czym jest dieta bezglutenowa?
Dieta bezglutenowa to dieta eliminująca prolaminy, czyli białka pochodzenia zbożowego. Najbardziej znanym białkiem tego typu jest oczywiście gluten, czyli białko pszeniczne. Inne prolaminy to:
- gliadyna występująca w życie i pszenicy
- hordeina w jęczmieniu
- awenina w owsie
- zeina w kukurydzy
Białka tego typu wyróżniają się wysoką zawartością glutaminy oraz proliny i pełnią funkcje zapasowe. Gluten jest świetnie tolerowany przez większość osób, jednak u niektórych osób może wystąpić jedna z trzech nieprawidłowości: celiakia, nietolerancja na gluten lub alergia na gluten. Najczęściej spotykana jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, która polega na pojawieniu się problemów żołądkowych po spożyciu glutenu. Nie dochodzi do wywołania nadmiernej reakcji układu immunologicznego – ma to miejsce natomiast w przypadku alergii na gluten. Wówczas spożyciu glutenu towarzyszy synteza przeciwciał skierowanych przeciwko glutenowi. Z kolei celiakia to schorzenie, w przebiegu którego dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i uszkodzenia błony śluzowej jelit.
Wskazania do stosowania diety bezglutenowej
Osoby dotknięte dietą bezglutenową powinny zrezygnować ze spożycia glutenu. Nie ma natomiast potrzeby stosowania diety bezglutenowej przez zdrowe osoby. Najważniejszym wskazaniem do eliminacji glutenu z diety jest występowanie objawów sugerujących nietolerancję glutenu lub celiakię. W przebiegu nietolerancji glutenu zaobserwować można takie symptomy jak biegunki lub zaparcia, bóle brzucha, bóle głowy, spadek masy ciała, chroniczne zmęczenie. Z kolei w przebiegu celiakii objawy to przede wszystkim przewlekłe biegunki lub zaparcia, spadek masy ciała, niedokrwistość z niedoboru żelaza przebiegająca z osłabieniem, bólami i zawrotami głowy, zmęczeniem i kołataniem serca. Może dojść do rozwoju skazy krwotocznej manifestującej się krwawieniami, osteoporozy, migren, zaburzeń miesiączkowania, zaburzeń płodności.
Zasady diety bezglutenowej
Dieta bezglutenowa wymaga wyeliminowania glutenu – dotyczy to zarówno naturalnych źródeł glutenu, jak i produktów przetworzonych, do których dodawany jest gluten. Naturalne źródła glutenu to pszenica i jej odmiany (durum, orkisz), pszenżyto, żyto i jęczmień. Unikać należy zatem sporządzonych z tych zbóż makaronów, pieczywa, wypieków, kaszy pęczak, kuskus i bulgur, płatków śniadaniowych, kawy zbożowej czy słonych przekąsek. Należy ponadto zwrócić uwagę na to, czy gluten nie znajduje się w składzie takich jak jogurty, wędliny, mieszanki przypraw, kostki rosołowe, czekolady. Gluten może znajdować się także w lekach oraz suplementach diety. Bezpieczne jest spożywanie produktów naturalnie nie zawierających glutenu – ryżu, kukurydzy, prosa, gryki, komosy ryżowej, warzyw, owoców, orzechów, ryb i mięs, nabiału, jaj, olejów roślinnych.
Wady diety bezglutenowej
Podstawowym ograniczeniem diety bezglutenowej jest fakt, iż może sprzyjać ona niedoborom pokarmowym. W związku z tym, że konieczne jest wykluczenie wielu produktów zbożowych, dieta bezglutenowa może nie dostarczać odpowiednich ilości błonnika, witamin z grupy B, magnezu, witaminy E. Właśnie dlatego dieta bezglutenowa powinna być stosowana wyłącznie ze wskazań lekarskich, a stan zdrowia powinien być stale kontrolowany. Można równolegle stosować określone suplementy diety. Ponadto warto zwracać uwagę na jakość takich produktów bezglutenowych jak pieczywo, wypieki, makarony. Wyeliminowanie z nich glutenu bardzo często wiąże się z większą zawartością soli i cukru – a to może mieć negatywny wpływ na zdrowie i na sylwetkę. Sporym utrudnieniem jest oczywiście konieczność ścisłego przestrzegania diety oraz stosowania jej do końca życia. Jest to jednak konieczne, zwłaszcza w przypadku celiakii, gdyż nieprzestrzeganie diety bezglutenowej może skutkować rozwojem wielu powikłań zdrowotnych.
Bibliografia:
Dittfeld A. i in., Dieta bezglutenowa – charakterystyka grup docelowych; Postepy Hig Med Dosw, 2018
