Cholesterol to lipidowa, podobna do tłuszczu substancja wytwarzana fizjologicznie przez organizm. Znajduje się w krwiobiegu i komórkach ciała. Organizm wytwarza cały cholesterol, którego potrzebuje i wykorzystuje do podtrzymania prawidłowego funkcjonowania. Pomaga w tworzeniu nowych komórek, niektórych hormonów i substancji pomagających trawić pokarmy. Cholesterol jest częścią zdrowego organizmu, ale zbyt wysoki poziom cholesterolu zaburza funkcjonowanie organizmu.
Spis treści
Czym jest cholesterol?
Dwa rodzaje lipoprotein przenoszą cholesterol do i z komórek. Cholesterol związany z lipoproteinami o niskiej gęstości (LDL) jest często nazywany złym cholesterolem. Wysoki poziom tego cholesterolu zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy i jej powikłań, dlatego jednym z elementów profilaktyki chorób serca jest normalizacja poziomu cholesterolu LDL. „Dobry” rodzaj cholesterolu to lipoproteiny o dużej gęstości HDL. Usuwa „zły” cholesterol LDL z krążenia. Około jednej czwartej do jednej trzeciej cholesterolu we krwi jest przenoszona przez HDL. Cholesterol HDL jest znany jako „dobry” poziom cholesterolu, ponieważ wysoki poziom HDL wydaje się chronić przed zawałem serca. Niski poziom HDL zwiększa ryzyko chorób serca. HDL ma tendencję do przenoszenia cholesterolu z dala od tętnic i z powrotem do wątroby, gdzie jest metabolizowany.
Funkcje cholesterolu w organizmie
Cholesterol pomaga regulować płynność błony w zakresie temperatur fizjologicznych. Ma grupę hydroksylową, która współdziała z polarnymi grupami głowy fosfolipidów błonowych i sfingolipidów. Istnieją one wraz z niebiegunowym łańcuchem kwasów tłuszczowych innych lipidów. Cholesterol zapobiega również przedostawaniu się protonów (dodatnich jonów wodoru) i jonów sodu przez błony plazmowe. Cząsteczki cholesterolu istnieją jako transportery i cząsteczki sygnalizacyjne wzdłuż błony. Cholesterol pomaga również w przewodnictwie nerwowym.
W wątrobie cholesterol jest przekształcany w żółć, która jest następnie przechowywana w pęcherzyku żółciowym. Żółć składa się z soli żółciowych. Pomaga to w trawieniu tłuszczów i pomaga w ich absorpcji. Sole żółciowe również pomagają w absorpcji witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak witaminy A, D, E i K. Cholesterol jest ważną cząsteczką prekursora do syntezy witaminy D i hormonów steroidowych, takich jak kortykosteroidy, hormony płciowe – estrogen, progesteron i testosteron.
Czym grozi wysoki poziom cholesterolu we krwi?
Kiedy mamy za dużo cholesterolu LDL we krwi, może on łączyć się z tłuszczami i innymi substancjami, które gromadzą się we wnętrzu ścian tętnic, tworząc grubą, twardą blaszkę miażdżycową. Światło tętnic zwęża się lub zamyka, a więc zmniejsza się przepływ krwi. Jeśli narosła płytka miażdżycowa pęknie, w tym miejscu może powstać skrzep krwi lub kawałek blaszki może się odłamać i przemieszczać się w krwiobiegu, powodując zawał serca lub udar.
Jak mierzy się cholesterol?
Większość osób z wysokim poziomem cholesterolu czuje się doskonale i często nie ma żadnych objawów. Najlepszy sposób, aby dowiedzieć się, jaki jest poziom cholesterolu to wykonanie badania krwi (tzw. panel lub profil lipidowy). Profil lipidowy obejmuje cholesterol całkowity oraz frakcję LDL i HDL, a także poziom trójglicerydów we krwi. Badanie to wymaga jedynie pobrania na czczo próbki krwi. Wyniki badania dostępne są na drugi dzień.
Normy ogólne cholesterolu całkowitego to poniżej 200 mg/ dl, cholesterolu HDL powyżej 35 mg/ dl, a LDL – poniżej 115 mg/ dl. Należy jednak pamiętać, że normy te są ogólne, a właściwej interpretacji dokonuje lekarz w oparciu o oszacowanie innych czynników ryzyka chorób serca.
Co powoduje wysoki poziom cholesterolu?
Niektóre przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu we krwi obejmują:
- niskie spożycie żywności zawierającej zdrowe tłuszcze – zdrowe tłuszcze mają tendencję do zwiększania dobrego cholesterolu (HDL)
- wysokie spożycie żywności zawierającej niezdrowe tłuszcze (tłuszcze nasycone i tłuszcze trans), takiej jak tłuste mięso, pełnotłuste produkty mleczne, masło, olej kokosowy, olej palmowy i większość smażonych w głębokim tłuszczu potraw, produkty piekarnicze (takie jak ciasta, herbatniki, bułeczki i ciastka); większość z nich to pokarmy bogate w tłuszcze trans
- niskie spożycie żywności zawierającej błonnik – żywność bogata w błonnik pokarmowy, zwłaszcza błonnik rozpuszczalny, może obniżyć poziom cholesterolu LDL we krwi (warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, orzechy i nasiona)
- cholesterol w żywności (cholesterol w diecie) – ma tylko niewielki wpływ na poziom cholesterolu LDL
- predyspozycje rodzinne, warunkujące występowanie hipercholesterolemii rodzinnej.
Jak obniżyć cholesterol?
W celu przywrócenia prawidłowego cholesterolu we krwi konieczne jest zmodyfikowanie modelu żywienia, ze szczególnym naciskiem na ograniczenie spożycia tłuszczów trans i nasyconych, z jednoczesnym zwiększeniem podaży nienasyconych kwasów tłuszczowych. Niekiedy konieczne jest także stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu. Są to głównie statyny, a także fibraty.
Bibliografia:
Płaczkiewicz D., Kleinrok A., Aktualne wytyczne leczenia zaburzeń lipidowych; Kardiologia po Dyplomie, 2010
