Zawał serca to jedna z najczęstszych przyczyn śmiertelności w krajach rozwiniętych, Zawał serca rozwija się na podłożu niedotlenienia mięśnia sercowego i jego martwicy. Zawał serca prowadzi do zaburzeń funkcji skurczowych i rozkurczowych serca, sprzyja powstaniu arytmii. Celem diagnostycznym jest rozpoznanie zawału i wdrożenie leczenia do 6 godzin od wystąpienia zawału. Przywrócenie przepływu krwi przez mięsień sercowy ma kluczowe znaczenie dla przeżycia i uniknięcia poważnych powikłań zawału.
Spis treści
Czym jest zawał serca?
Zawał serca, potocznie określany jako atak serca to niedokrwienie mięśnia sercowego. To jedna z najczęstszych chorób układu krążenia. Do zawału może dojść w efekcie powikłań pęknięcia blaszki miażdżycowej, gdy dojdzie do rozwarstwienia blaszki miażdżycowej lub jej owrzodzenia. Oderwany fragment blaszki miażdżycowej lub zakrzep powstały w efekcie pęknięcia blaszki miażdżycowej zatyka światło naczynia wieńcowego, przez co do obszaru mięśnia sercowego ukrwionego przez to naczynie nie dopływa krew. Do rozwoju zawału serca może dojść w każdej innej sytuacji, gdy podaż tlenu do mięśnia sercowego jest mniejsza od aktualnego zapotrzebowania serca na tlen. Do takiej dysproporcji może dojść w przebiegu rozmaitych arytmii, czyli zaburzeń rytmu serca, niewydolności oddechowej, anemii czy przełomu nadciśnieniowego. Do obumarcia mięśnia sercowego dochodzi po 3 – 6 godzinach niedotlenienia i takie zmiany są już nieodwracalne.
Kto jest narażony na zawał serca?
Dobrze poznano czynniki ryzyka, które sprzyjają powstaniu zawału serca. Najczęściej występujące czynniki ryzyka to:
- Płeć męska
- Starszy wiek
- Występowanie chorób serca w rodzinie
- Palenie papierosów
- Dyslipidemia
- Cukrzyca
- Nadciśnienie
- Otyłość
- Brak ruchu
- Obecność chorób naczyń obwodowych
- Podwyższony poziom homocysteiny
- Urazy klatki piersiowej
- Zapalenie naczyń
- Zażywanie narkotyków (kokaina)
- Anomalie tętnic wieńcowych
- Zator tętnic wieńcowych
- Rozwarstwienie aorty
- Zwiększone zapotrzebowanie serca na tlen (nadczynność tarczycy, niedokrwistość)
Objawy zawału serca
Najczęstsze objawy zawału serca to gniotący ból w środkowej części klatki piersiowej lub łagodne uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej, trudności z oddychaniem, wilgotna, spocona i szara cera oraz zawroty głowy. Mogą także wystąpić mdłości lub wymioty, niepokój, kaszel i ogólne złe samopoczucie. Podczas ataku serca ból, który rozpoczyna się w klatce piersiowej, może promieniować do karku, szczęki, uszu, ramion i nadgarstków. Czasem przemieszcza się także w rejon łopatek, pleców lub brzucha. Ból może trwać od pięciu minut do kilku godzin. Poruszanie się, zmiana pozycji ani odpoczynek nie powodują ustania ani zmniejszenia bólu. Ból może być stały; może też ustępować i nawracać. Niektórzy nie czują żadnego bólu podczas zawału serca. Określa się to mianem „cichego” zawału. Zdarza się on zwykle u chorych na cukrzycę lub u osób powyżej 75. roku życia. W przebiegu zawału serca może dojść także do zasłabnięcia czy utraty przytomności.
Podejrzenie zawału serca – pierwsza pomoc
Jeśli występują objawy mogące sugerować zawał serca, konieczne jest wezwanie pogotowia. W oczekiwaniu na przyjazd karetki należy przyjąć pozycję półsiedzącą i unikać jakiegokolwiek wysiłku fizycznego. Podjęzykowo należy zażyć preparat zawierający nitroglicerynę lub zażyć doustnie lek zawierający kwas acetylosalicylowy. W przypadku zatrzymania akcji serca należy rozpocząć resuscytację krążeniowo – oddechową.
Diagnostyka zawału serca
Rozpoznanie zawału serca wymaga wykonania kilku badań diagnostycznych. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest EKG, czyli elektrokardiograf. Zazwyczaj obraz EKG jest nieprawidłowy w przebiegu zawału, a najczęściej stwierdzaną nieprawidłowością jest uniesienie odcinka ST. Ogromne znaczenie ma także oznaczanie biochemicznych markerów zawału serca. W przebiegu zawału wzrasta poziom troponin T i I, a także kinazy kreatynowej CK MB. Poziom tych markerów zmienia się w czasie, a dynamika tych zmian pozwala określić czas wystąpienia zawału serca oraz rozległość zmian zawałowych.
Leczenie zawału serca
Leczenie zabiegowe zawału serca polega na wprowadzeniu w zwężoną tętnicę specjalnego cewnika balonowego i rozprzężenia balonika, co pozwala na rozszerzenie światła naczynia. Angioplastyka to podstawowa metoda leczenia przyczynowego. Ponadto stosowana może być farmakoterapia – leki przeciwzakrzepowe, leki normalizujące poziom cholesterolu we krwi czy beta blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny.
Bibliografia:
Sacha J., Guzik P., Nowa uniwersalna definicja zawału serca – omówienie ogólne; Anestezjologia i ratownictwo, 2012
