Prolaktyna to hormon syntetyzowany przez przysadkę. Jak wskazuje nazwa hormonu, związek ten odpowiada przede wszystkim za pobudzanie procesu laktacji. Nie jest to jednak jedyna funkcja prolaktyny w organizmie. Hormon ten wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego, a także męskiego i żeńskiego układu rozrodczego. Nadmiar prolaktyny określany jest jako hiperprolaktynemia i prowadzi do przerostu gruczołów piersiowych, zaburzeń libido, a także zahamowania owulacji.
Spis treści
Czym jest prolaktyna?
Prolaktyna to hormon syntetyzowany przez przedni płat przysadki, a w mniejszych ilościach także przez macicę, piersi, prostatę czy komórki układu odpornościowego. Hormon ten zbudowany jest ze 198 aminokwasów, a wydzielanie prolaktyny regulowane jest na kilka sposobów. Jednym ze związków regulujących wytwarzanie prolaktyny jest dopamina. Dopamina hamuje wytwarzanie prolaktyny przez przysadkę, a kolei prolaktyna zwiększa wydzielanie dopaminy. Kolejnym związkiem wpływającym na wielkość syntezy prolaktyny to estrogeny. Te żeńskie hormony płciowe zwiększają wydzielanie prolaktyny. Za pobudzenie syntezy prolaktyny odpowiada także karmienie piersią. Ponadto zauważyć można dobowe różnice w wydzielaniu prolaktyny – najwyższe stężenie hormonu odnotowywane jest wczesnym rankiem.
Funkcje prolaktyny w organizmie
Prolaktyna to hormon regulujący proces laktacji, czyli wydzielania mleka przez gruczoł piersiowy. Pobudza wzrost i rozwój gruczołów mlekowych, ponadto w czasie laktacji hamuje syntezę hormonów gonadotropowych, przez co wpływa na zahamowanie owulacji i zatrzymanie cykli miesięcznych. Prolaktyna u mężczyzn odpowiada za wspomaganie funkcji jąder, najądrzy i prostaty. Ponadto prolaktyna reguluje funkcjonowanie układu odpornościowego i zwiększa wytrzymałość organizmu na stres.
Przyczyny hiperprolaktynemii
Prawidłowy poziom prolaktyny we krwi to:
- do 20 ng/ ml u kobiet
- do 15 ng/ ml u mężczyzn
- 9 do 200 ng/ ml w ciąży
Wzrost poziomu prolaktyny w organizmie określany jest jako hiperprolaktynemia. Najczęstsze przyczyny hiperprolaktynemii to gruczolak przysadki mózgowej syntetyzujący prolaktynę, a także niedoczynność tarczycy, cukrzyca, zespół policystycznych jajników, przewlekła niewydolność nerek i wątroby, a także akromegalia. Inne możliwe czynniki sprzyjające podwyższeniu poziomu prolaktyny we krwi to stosowanie takich leków jak leki hormonalne, neuroleptyki, leki na nadciśnienie tętnicze czy leki przeciwdepresyjne. Przyczyną hiperprolaktynemii może być ponadto przewlekły stres.
Objawy hiperprolaktynemii
Zbyt wysoki poziom prolaktyny we krwi objawia się m. in. mlekotokiem, a u mężczyzn pojawia się ginekomastia, czyli powiększenie gruczołów piersiowych. U kobiet charakterystyczne są zaburzenia miesiączkowania, cykle bezowulacyjne. U obu płci zaobserwować można spadek libido, problemy z płodnością, bóle głowy i zaburzenia widzenia.
Jak leczyć hiperprolaktynemię?
W przypadku hiperprolaktynemii leczenie polega przede wszystkim na określeniu przyczyny zaburzenia oraz wyleczenia choroby podstawowej. W przypadku gruczolaka przysadki stosowana jest farmakoterapia, a jeśli takie leczenie nie przynosi skutku, konieczne może być chirurgiczne usunięcie guza. Niedoczynność tarczycy leczona jest przy pomocy leków zawierających hormony tarczycy. Ponadto w przebiegu hiperprolaktynemii można stosować agonistów receptorów dopaminergicznych. Leki te pobudzają wydzielanie dopaminy, przez co hamują wytwarzanie prolaktyny przez przysadkę.
Obniżony poziom prolaktyny
Zbyt niski poziom prolaktyny diagnozowany jest bardzo rzadko i zazwyczaj jest konsekwencją niedoczynności przysadki. Taki stan nie wiąże się z wystąpieniem jakichkolwiek charakterystycznych objawów fizycznych. Może wystąpić jedynie zwiększona podatność na niektóre infekcje, a u kobiet po porodzie zaobserwować można niewystarczającą laktację.
Bibliografia:
Kunicki M., Hiperprolaktynemia; Ginekologia po Dyplomie, 2016/01
