Cykl menstruacyjny to występujące regularnie zmiany w poziomie hormonów. Zmiany te występują u kobiet w okresie rozrodczym. Cykl miesięczny trwa średnio 28 dni i w ciągu kilku pierwszych dni występuje krwawienie miesięczne. Mniej więcej w połowie cyklu występuje owulacja, czyli uwalnianie komórki jajowej z pęcherzyka i wówczas możliwe jest zapłodnienie. Zaburzenia cyklu miesiączkowego nie należą do rzadkości i mogą mieć postać zbyt krótkich lub zbyt długich cyklów, nieregularnego występowania krwawień miesięcznych lub całkowitego braku miesiączki.
Czym jest cykl miesięczny?
Cykl miesiączkowy to powtarzające się regularnie zmiany w poziomie żeńskich hormonów płciowych, takich jak estrogeny i progesteron, a także hormonów LH i FSH, czyli hormonu luteinizującego oraz folikulotropowego. Regularne występowanie cykli miesięcznych rozpoczyna się z momentem pojawienia się pierwszej miesiączki, czyli menarche. Zazwyczaj ma to miejsce około 12 – 14 roku życia. Występowanie cykli miesięcznych ulega natomiast zakończeniu wówczas, gdy pojawia się menopauza, czyli przekwitanie. Średni czas trwania cyklu miesięcznego to 28 dni, ale zdarzają się 7 – dniowe wahania w obie strony. Oznacza to, że cykl miesięczny może trwać od zaledwie 21 do nawet 35 dni i takie wartości nie odbiegają od normy, nie stanowiąc źródła do niepokoju.
Fazy cyklu miesięcznego
W przebiegu cyklu miesięcznego wyróżnić można kilka następujących po sobie faz. Pierwszych kilka dni upływa pod znakiem krwawienia miesięcznego, czyli menstruacji. Podczas menstruacji dochodzi do złuszczania błony śluzowej macicy. Krwawieniu miesięcznemu towarzyszą takie zmiany hormonalne jak spadek poziomu estrogenów i progesteronu. Pod wpływem hormonu FSH dochodzi do dojrzewania pęcherzyków jajnikowych.
Faza folikularna przypada na 6 – 13 dzień cyklu. Wówczas ma miejsce wzrost poziomu LH, pod wpływem którego pęcherzyk jajnikowi rośnie, a jajniki wydzielają większe ilości estrogenów. Pogrubieniu ulega błona śluzowa macicy, a na cztery dni przed owulacją występuje okres płodny.
Owulacja przypada na połowę cyklu miesięcznego, czyli 14 dzień. Podczas owulacji estrogeny osiągają swój maksymalny poziom, komórka jajowa uwalnia się z pęcherzyka, a błona śluzowa macicy ulega pogrubieniu. Owulacji może towarzyszyć niewielki ból podbrzusza, nieznaczny wzrost temperatury ciała oraz niewielkie plamienie z dróg rodnych.
Faza lutealna występuje od 15 do 28 dnia cyklu. Z pustego pęcherzyka jajnikowego powstaje ciałko żółte, które rozpoczyna produkcję progesteronu. Hormon ten ma na celu przygotowanie błony śluzowej macicy do implantacji zarodka. Zapłodnienie możliwe jest jeszcze przez dwie doby po owulacji. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, spada poziom estrogenów, ciałko żółte zanika, spada jednocześnie poziom progesteronu. Wówczas wystąpić mogą objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Zaburzenia cyklu miesięcznego
Zaburzenia miesiączkowania mogą dotyczyć nieregularnego występowania krwawień miesięcznych, występowania bardzo obfitych i bolesnych krwawień, a także braku miesiączki. Według Światowej Organizacji Zdrowia przyczyny zaburzeń miesiączkowania można scharakteryzować w następujący sposób:
- niewydolność podwzgórzowo – przysadkowa
- pierwotna niewydolność jajników
- wady lub nabyte uszkodzenia macicy
- zaburzenia osi podwzgórzowo – przysadkowej
- guzy okolicy podwzgórzowo – przysadkowej wydzielające prolaktynę
- zaburzenia funkcji podwzgórzowo – przysadkowej z hiperprolaktynemią
- uszkodzenia pozapalne lub guzy pourazowe okolicy podwzgórzowo – przysadkowej
Inny podział uwzględnia pierwotny i wtórny brak miesiączki. Za pierwotny brak miesiączki odpowiada m. in. hipoplazja jajników, dysgenezja gonad, wrodzony przerost nadnerczy, niewydolność podwzgórza. Z kolei wtórny brak miesiączki może rozwijać się na podłożu zespołu policystycznych jajników, atrezji macicy, cukrzycy lub guzów jajnika.
Bibliografia:
Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego; Medycyna Praktyczna 2010
