Próby wątrobowe to badania biochemiczne umożliwiające ocenę funkcjonowania wątroby. W próbce krwi oznaczany jest poziom enzymów wątrobowych – aminotransferazy alaninowej, aminotransferazy asparaginianowej, fosfatazy zasadowej oraz gammaglutamylotranspeptydazy, a także bilirubiny. Wzrost stężenia tych związków może świadczyć o uszkodzeniu komórek wątroby w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby, marskości, uszkodzenia toksycznego narządu lub niedrożności dróg żółciowych.
Spis treści
Czym są próby wątrobowe?
Próby wątrobowe to parametry biochemiczne oznaczane we krwi, których stężenie może być zależne od funkcjonowania wątroby. Wątroba to narząd o wielu funkcjach – magazynujących, detoksykujących, metabolicznych oraz magazynujących. Uszkodzeniu komórek wątroby i zaburzeniu ich funkcjonowania może towarzyszyć kilka charakterystycznych zmian biochemicznych. Może wzrastać stężenie enzymów uwalnianych z komórek wątrobowych, a także związków metabolizowanych przez wątrobę. Do prób wątrobowych zaliczane są następujące badania krwi:
- aminotransferaza asparaginianowa AspAt to enzym wewnątrzkomórkowy, który w najwyższych stężeniach występuje w trzustce, wątrobie, nerkach, sercu i mózgu; uszkodzeniu komórek tych narządów towarzyszy wzrost poziomu AspAt we krwi
- aminotransferaza alaninowa AlAt to związek występujący głównie w wątrobie, a także w mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym oraz nerkach
- gammaglutamylotranspeptydaza GGTP to enzym charakterystyczny dla wątroby, trzustki, jelit i nerek; o ile AspAt i AlAt to enzymy wewnątrzkomórkowe, o tyle GGTP to enzym zlokalizowany w błonie komórkowej; GGTP związana jest przede wszystkim z nabłonkiem dróg żółciowych
- fosfataza zasadowa jest enzymem zlokalizowanym w komórkach wątroby, jelit oraz nerek; jest to enzym wydalany do żółci, zatem wzrost fosfatazy zasadowej wiąże się z niedrożnością dróg żółciowych
- bilirubina, czyli barwnik żółciowy pochodzący z rozpadu krwinek czerwonych, metabolizowany przez wątrobę; bilirubina sprzęgana jest w wątrobie z kwasem glukuronowym i wydalana z żółcią.
Kiedy oznaczane są próby wątrobowe?
Wskazaniem do oznaczenia prób wątrobowych jest przede wszystkim podejrzenie chorób wątroby. Podejrzenie takie nasunąć mogą następujące symptomy:
- zażółcenie skóry i błon śluzowych
- osłabienie i zmęczenie
- bóle w podżebrzu
- brak apetytu
- nudności i wymioty
- spadek masy ciała
- świąd skóry
- wzdęcia
- wzrost obwodu brzucha
- spadek libido
- krwawienia z nosa i z dziąseł
- powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn
- biegunki
Próby wątrobowe można wykonywać także jako badanie profilaktyczne, raz do roku, w celu oceny funkcjonowania wątroby.
Jak przebiega badanie prób wątrobowych?
Próby wątrobowe oznaczane są w próbce krwi żylnej pobranej na czczo. Badanie nie wymaga żadnego przygotowania poza tym, aby ostatni posiłek spożyć na 12 godzin przed badaniem. Można jedynie wypić szklankę wody. Ponadto dzień przed badaniem należy unikać spożywania alkoholu oraz ciężkostrawnych potraw.
Próby wątrobowe – normy
Prawidłowe wyniki prób wątrobowych przedstawiają się następująco:
- AspAt 15 – 40 U/ l u mężczyzn oraz 10 – 30 U/ l u kobiet
- AlAt poniżej 35 U/ l
- GGTP 6 – 19 U/ l
- fosfataza zasadowa 30 – 120 U/ l
- bilirubina poniżej 1 mg/ dl.
Interpretacja wyniku prób wątrobowych
W przypadku prób wątrobowych znaczenie ma przede wszystkim wzrost stężenia parametrów oznaczanych we krwi. Wzrost poziomu aminotransferaz wskazywać może na uszkodzenie wątroby w przebiegu:
- ostrego lub przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C
- toksycznego uszkodzenia wątroby
- marskości wątroby
Wzrost aminotransferaz może ponadto towarzyszyć zapaleniu dróg żółciowych. Podwyższony poziom fosfatazy zasadowej może wskazywać na marskość wątroby, stłuszczenie narządu, alkoholowe uszkodzenie wątroby, żółtaczkę mechaniczną, ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby oraz nowotwory wątroby. Podobne są przyczyny wzrostu stężenia gammaglutamylotranspeptydazy. Z kolei wzrost stężenia bilirubiny wskazuje na uszkodzenie miąższu wątroby w przebiegu marskości, toksycznego uszkodzenia wątroby lub wirusowego zapalenia wątroby, a także zastój wewnątrzwątrobowy żółci lub niedrożność dróg żółciowych.
Bibliografia:
Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych; MediPage 2011