Posocznica, czyli sepsa jest chorobą zagrażającą życiu, spowodowaną reakcją organizmu na zakażenie. Układ odpornościowy chroni przed wieloma chorobami i infekcjami, ale jest również możliwe, że w odpowiedzi na infekcję dochodzi do zbyt gwałtownej syntezy mediatorów stanu zapalnego – i wówczas rozwija się sepsa. Jej przyczyną mogą być także endotoksyny bakteryjne. Ciężkie przypadki sepsy mogą prowadzić do wstrząsu septycznego.
Spis treści
Czym jest sepsa?
Sepsa to ogólnoustrojowe zakażenie całego organizmu, w przebiegu którego może dojść do zaburzenia funkcjonowania wielu narządów, a także poważnych zaburzeń krzepnięcia krwi. Jest to efekt zbyt gwałtownej reakcji organizmu na zakażenie. Ta rozległa reakcja zapalna może wystąpić w przebiegu zakażenia wirusowego, bakteryjnego lub grzybiczego. Jest to stan potencjalnie zagrażający życiu – dlatego konieczne jest jak najszybsze postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
W odpowiedzi na zakażenie bakteryjne i syntetyzowane przez nie endotoksyny, a także wydzielane przez komórki układu odpornościowego cytokiny, dochodzi do rozwoju uogólnionej odpowiedzi zapalnej. Prowadzi ona do niewydolności wielonarządowej.
Przyczyny sepsy
Istnieje wiele czynników zakaźnych, mogących doprowadzić do rozwoju posocznicy. Wśród bakterii najczęstszymi czynnikami etiologicznymi są takie bakterie Gram dodatnie jak Staphylococcus, Streptococcus oraz Enterococcus, a także bakterie Gram ujemne Escherichia coli, Proteus, Pseudomonas aeruginosa czy Neisseria. Wspomniane bakterie Gram dodatnie odpowiadają przede wszystkim za rozwój zakażeń skóry i tkanki podskórnej, a także zapalenie płuc. Z kolei bakterie Gram ujemne mogą wywoływać infekcje w obrębie narządów jamy brzusznej, zwłaszcza układu pokarmowego i moczowego.
Zakażenia bakteryjne nie są jedyną przyczyną rozwoju sepsy. Posocznica może pojawić się także w przebiegu infekcji wirusowych (np. koronawirusem SARS – CoV – 2) czy grzybiczych, choć takie przypadki są znacznie rzadsze.
Na rozwój sepsy narażone są przede wszystkim osoby o obniżonej odporności, np. małe dzieci, osoby w podeszłym wieku, chorzy na schorzenia przewlekłe, stosujący leczenie immunosupresyjne. Ryzyko rozwoju posocznicy wzrasta ponadto u osób poddawanych inwazyjnym procedurom medycznym, takim jak cewnikowanie, drenowanie, biopsje czy zabiegi operacyjne.
Objawy sepsy
W przebiegu posocznicy wyróżnić można dwa etapy. Pierwszy określany jest po prostu jako posocznica lub ciężka posocznica. Na tym etapie może dojść do wystąpienia następujących objawów:
- temperatura ciała poniżej 36 stopni lub powyżej 38 stopni
- wzrost częstości akcji serca powyżej 90/ min
- wzrost częstości oddechów powyżej 20/ min
- liczba leukocytów poniżej 4000/ mikrolitr lub powyżej 12000/ mikrolitr
W przebiegu wstrząsu septycznego – w zależności od narządów, które zostają zajęte przez posocznicę – mogą pojawić się takie symptomy jak:
- charakterystyczna wysypka skórna, nie blednąca pod wpływem nacisku, a także wybroczyny
- dezorientacja i pogorszony kontakt z otoczeniem
- niewydolność wątroby
- ropnie na nerkach
- obrzęk i bolesność stawów
- duszność i niewydolność oddechowa
- spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia
- wymioty i biegunka
- bolesność mięśni.
Diagnostyka sepsy
W celu rozpoznania sepsy konieczne jest wykonanie odpowiednich badań. Wprowadzono skalę SOFA, oceniającą stopień uszkodzenia poszczególnych narządów. Uzyskanie 2 punktów w tej skali pozwala na rozpoznanie sepsy. Niemałe znaczenie mają także takie badania jak:
- wzrost poziomu bilirubiny
- spadek objętości moczu
- wzrost poziomu kreatyniny
- wzrost poziomu CRP i prokalcytoniny we krwi
- wzrost poziomu mleczanów we krwi
- zwiększony poziom glukozy
Kluczowe znaczenie ma wykonanie badań bakteriologicznych z posiewu krwi czy wymazów.
Leczenie posocznicy
Terapia posocznicy sprowadza się do postępowania przyczynowego i objawowego. Leczenie przyczynowe obejmuje antybiotykoterapię – stosowany lek powinien być dopasowany do wyników badania bakteriologicznego i antybiogramu. Z kolei leczenie objawowe polega na zastosowaniu leków stabilizujących pracę układu krążenia, leczeniu nerkozastępczym, zapobieganiu zaburzeniom krzepnięcia krwi, a także stabilizacji oddychania.
Bibliografia:
Lever A., Sepsis: definition, epidemiology and diagnosis; BMJ, 2007
