Pneumokoki, czyli bakterie Streptococcus pneumoniae są najczęstszą przyczyną ciężkiego zapalenia płuc i zgonów z powodu zapalenia płuc na całym świecie. Pneumokoki często bezobjawowo kolonizują jamę nosa i gardła, szczególnie u dzieci. Bakterie mogą się rozprzestrzeniać na sąsiednie tkanki, powodując zapalenie ucha środkowego i zapalenie zatok. Mogą także wywołać zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych lub posocznicę. Zachorowalność i śmiertelność z powodu choroby pneumokokowej jest najwyższa wśród dzieci.
Spis treści
Czym są pneumokoki?
Bakterie Streptococcus pneumoniae to Gram dodatnie, beztlenowe bakterie, obserwowane w parach (diplokoki); mogą również występować pojedynczo lub w krótkich łańcuchach. Cechą charakterystyczną tych bakterii jest obecność otoczki wielocukrowej, utrudniającej zwalczanie bakterii przez układ odpornościowy. Pneumokoki (paciorkowce) zasiedlają nos oraz gardło i stanowią główną przyczynę infekcji bakteryjnych u dzieci. Nawet 20 – 40% dzieci może być nosicielami tej bakterii.
Pneumokoki przenoszone są drogą kropelkową, a zarażać mogą zarówno osoby, u których rozwinęła się infekcja pneumokokowa, jak i bezobjawowi nosiciele. Najwięcej zachorowań odnotowuje się zimą i wczesną wiosną, a najbardziej narażone na infekcję są dzieci do 2 roku życia.
Pneumokoki wywołują takie choroby dziecięce jak infekcje dróg oddechowych, w tym zapalenie płuc, a także zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok obocznych nosa, a nawet posocznicę. Pneumokoki mogą także wywołać zapalenie wsierdzia czy zapalenie otrzewnej.
Jak przebiega zakażenie pneumokokami u dzieci?
Po kontakcie z bakterią Streptococcus pneumoniae, u dziecka może dojść do rozwoju bezobjawowego nosicielstwa, nieinwazyjnej infekcji lub infekcji inwazyjnej. Najczęściej zakażenie pneumokokami u dzieci prowadzi do rozwoju stanów zapalnych gardła czy ucha, które mogą objawiać się bólem gardła czy ucha, rozbiciem i osłabieniem, katarem i kichaniem, bólem głowy i gorączką. Pneumokoki u dzieci mogą także prowadzić do rozwoju pneumokokowego zapalenia płuc. Wówczas pojawiają się duszności, gorączka, przyspieszony oddech, trudności w odkrztuszaniu wydzieliny, silny kaszel prowadzący do wymiotów oraz bóle brzucha.
Najbardziej niebezpieczne są inwazyjne zakażenia pneumokokami. Mowa o zapaleniu opon mózgowo – rdzeniowych, posocznicy oraz zapaleniu osierdzia czy zapalenia otrzewnej.
Powikłania po zakażeniach pneumokokami
Zarówno nieinwazyjne, jak i inwazyjne postacie zakażenia pneumokokami mogą prowadzić do wystąpienia powikłań. Powikłania wczesne sprowadzają się do pojawienia się symptomów podczas trwania infekcji. Możliwe powikłania wczesne to ostra niewydolność oddechowa i krążeniowa, ropniak płuca, drgawki, wodogłowie, zespół hemolityczno – mocznicowy czy zespół wykrzepiania śródnaczyniowego. Z kolei powikłania późne pojawiają się do kilku tygodni po zakażeniu i objawiają się pod postacią głuchoty, zaburzeń widzenia lub ślepoty, trudności w koncentracji, zaburzeń mowy czy problemów z koordynacją ruchową.
Jak wygląda diagnostyka zakażenia pneumokokami?
W celu potwierdzenia bakteryjnego zakażenia dróg oddechowych, konieczne jest wykonanie badań. Jednym z nich jest wymaz z gardła i nosa, z którego wykonywany jest posiew. Posiew pozwala na zidentyfikowanie bakterii Streptococcus pneumoniae oraz określenie wrażliwości bakterii na konkretne antybiotyki. Inną metodą diagnostyki jest test jakościowy, pozwalający na wykazanie obecności antygenu bakteryjnego w moczu.
Leczenie infekcji pneumokokowych
Zakażenie pneumokokami leczone jest przy pomocy antybiotykoterapii. Stosowane są przede wszystkim penicylina i amoksycylina. Problemem jest problem narastającej oporności bakterie na antybiotyki.
Szczepionka przeciwko pneumokokom
Najskuteczniejszą metodą profilaktyki zakażeń pneumokokami są szczepionki ochronne. Od 2017 roku szczepionki zostały włączone do obowiązkowego kalendarza szczepień i podawane są w trzech dawkach. Schemat szczepień jest następujący:
- I dawka podawana jest w 2 miesiącu życia
- II dawka podawana jest w 4 miesiącu życia
- III dawka podawana jest w 13 miesiącu życia
Stosowane są dwa typy szczepionek – szczepionki skoniugowane oraz szczepionki polisacharydowe. Te pierwsze stosowane są w celu stymulowania niedojrzałego układu immunologicznego niemowlęcia i podawane są dzieciom poniżej 2 roku życia. Z kolei szczepionki polisacharydowe stosowane są u dzieci powyżej 2 roku życia, z grup ryzyka. Tego typu szczepionka pozwala osiągnąć jedynie krótkotrwałą odporność.
Stosowanie szczepionki przeciwko pneumokokom pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby pneumokokowej, objawiającej się pod postacią zapalenia płuc, zapalenia ucha środkowego, a także rozwoju powikłań. Ponadto zmniejszone zostaje bezobjawowe nosicielstwo pneumokoków.
Bibliografia:
Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne; Urban&Partner, 1999
