Depresja to przewlekłe schorzenie cechujące się pogorszeniem nastroju, apatią, problemami ze snem. To coś więcej niż chwilowy smutek – to poważne zaburzenie mogące utrudniać codzienne życie, a nawet prowadzące do prób samobójczych. Dlatego konieczne jest leczenie depresji – w tym pomocna jest psychoterapia, a także farmakoterapia.
Przyczyny depresji
Istnieje wiele możliwych przyczyn depresji. Zwiększone ryzyko wystąpienia depresji może wiązać się z obecnością charakterystycznych zaburzeń biochemicznych w mózgu. Z drugiej strony depresja związana jest również z tym, co dzieje się w naszym życiu. Istnieją dowody na to, że depresja może występować rodzinnie, ale nie ma jednego genu, który powoduje depresję. Historia depresji w rodzinie może zwiększać ryzyko, ale to może wynikać z trudności rodziny w radzeniu sobie z tym zaburzeniem i to z pewnością nie oznacza, że depresja jest nieunikniona.
Wiemy, że depresja wiąże się ze zmianami w aktywności niektórych substancji chemicznych w mózgu, zwanych neuroprzekaźnikami, które wpływają na nasz nastrój i myślenie. Te związki to m. in. serotonina i dopamina. Leczenie farmakologiczne ma na celu przywrócenie „normalnego” poziomu aktywności tych neuroprzekaźników.
Przeszłe doświadczenia, które mogą być trudne lub traumatyczne, np. utrata rodzica w bardzo młodym wieku może wpłynąć na zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Dzieci, które doświadczają przemocy lub braku uczuć są również bardziej narażeni na doświadczanie depresji w poźniejszym życiu. Epizod depresji może być „wywołany” przez stresujące rzeczy, które zdarzają się w naszym życiu, szczególnie wydarzenia – na przykład bezrobocie, opuszczenie domu, śmierć członka rodziny, rozwód. Nawet pozornie szczęśliwe wydarzenie przynoszą także poczucie straty; na przykład rodzice mogą to poczuć „stracili” syna lub córkę w chwili zawarcia związku małżeńskiego.
Osoby starsze często borykają się z powtarzającymi się stratami, w tym śmiercią bliskich przyjaciół i rodziny. Zwłaszcza mężczyźni żyjący samotnie po śmierci swoich żon są szczególnie narażeni na depresję. Depresji doświadczają też młodzi ludzie, na przykład z powodu problemów w szkole, rozpoczęcia pracy lub studiów; przyczyną depresji mogą być także problemy w związkach.
Rodzaje depresji
Istnieje kilka postaci depresji, różniących się przebiegiem oraz czynnikami wywołującymi.
Choroba afektywna dwubiegunowa (depresja maniakalna)
Około jeden procent populacji doświadczy choroby dwubiegunowej. Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej zaburzenie oznacza, że naprzemiennie występuje zarówno „dobry”, jak i „zły” nastrój wraz ze zmianami w myślach, emocjach i zdrowiu fizycznym. Wahania nastroju są zwykle bardziej ekstremalne niż codzienne wzloty i upadki. Ten problem jest czasami również określany jako depresja maniakalna. Większość ludzi z chorobą dwubiegunową ma swój pierwszy epizod depresji w późnym wieku nastoletnim lub zaraz po 20 roku życia – i bez leczenia epizody depresyjno – maniakalne powtarzają się.
Depresja poporodowa
Około 10 do 15 procent kobiet doświadcza po ciąży poporodowej depresja w pierwszym roku po urodzeniu dziecka. Takie kobiety stają się bardziej płaczliwe, niespokojne lub drażliwe, mogą być apatyczne. Charakterystycznym objawem może być niechęć do dziecka i opieki nad nim. Chociaż większość kobiet wpada w tak zwany „baby blues” przez kilka pierwszych dni po porodzie z powodu nagłych zmian kulturalnych, depresja poporodowa bardzo różni się od tego stanu i trwa dłużej. Jest to prawdopodobnie spowodowane mieszaniną czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych.
Sezonowe zaburzenie afektywne (SAD)
Niektórzy ludzie często opisują uczucie depresji zależne od pory roku. Kluczową cechą tego rodzaju depresji jest zmęczenie, senność i apatia, większa chęć spożywania pokarmów węglowodanowych. Zwykle taki rodzaj depresji zaczyna się jesienią lub zimą, kiedy ekspozycja na światło dzienne jest zredukowana. Jednym z możliwych czynników ryzyka może być występujący jesienią i zimą niedobór witaminy D.
Leczenie depresji
Leki przeciwdepresyjne działają poprzez zwiększenie aktywności substancji chemicznych w mózgu, które wpływają na nasze samopoczucie. Leki przeciwdepresyjne pomagają większości osób z depresją. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne są przepisywane na umiarkowane lub ciężkie stany depresyjne. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą zadziałać dopiero po okresie kilku tygodni, nie należy zatem oczekiwać rezultatów od razu. Tego typu leki czasami powodują senność, dlatego należy porozmawiać z lekarzem, jeśli jest to problematyczne. Inne możliwe skutki uboczne to niewyraźne widzenie, suchość ust, zaparcia, problemy seksualne i przyrost masy ciała. Te skutki uboczne można zwykle zmniejszyć, przechodząc na inny lek lub zaczynając od niższej dawki i stopniowo ją zwiększając. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nie uzależniają.
Nowsze leki przeciwdepresyjne – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (SSRI i SNRI) celują w określone chemiczne „przekaźniki” w mózgu. Najbardziej znaczące skutki uboczne to bóle głowy, rozstrój żołądka i zmniejszony popęd płciowy. W przebiegu depresji mogą być także stosowane stabilizatory nastroju. Węglan litu może być przepisywany osobom z chorobą dwubiegunową w celu ustabilizowania ich wahań nastroju. Wysoki poziom lit we krwi może być niebezpieczny, więc stosując taki lek należy wykonywać regularne badania krwi. Inny stabilizator nastroju to karbamazepina.
Farmakoterapia to nie wszystko – osobom cierpiącym na depresję zalecane jest stosowanie odpowiedniej diety, regularna aktywność fizyczna, a także psychoterapia.
Bibliografia:
Rekomendacje Postępowania w Zakresie Zapobiegania, Wykrywania i Leczenia Depresji; Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, 2018
