Z roku na rok rośnie liczba osób dotkniętych chorobami serca, a także narażonych na ich rozwój. Czynniki ryzyka rozwoju serca dzielą się na modyfikowalne i niemodyfikowalne. Modyfikowalne czynniki ryzyka rozwoju chorób serca związane są ze stylem życia i podlegają możliwości ich wyeliminowania. Z kolei niemodyfikowalne czynniki ryzyka nie mogą zostać wyeliminowane, służą natomiast oszacowaniu wielkości ryzyka rozwoju chorób serca i są wskazaniem do bardziej szczegółowej kontroli stanu zdrowia.
Spis treści
Tablica SCORE
Podstawowym narzędziem służącym ocenie ryzyka sercowo – naczyniowego jest tabela SCORE, opracowana na podstawie wyników analiz obejmujących tysiące mieszkańców Europy i Stanów Zjednoczonych. Tabela SCORE służy oszacowaniu ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo – naczyniowego w ciągu następnych 10 lat. Opracowano dwie tablice SCORE – dla populacji wysokiego oraz niskiego ryzyka; Polska jest krajem wysokiego ryzyka. Jak korzystać z tabeli SCORE? Skala ta uwzględnia najistotniejsze czynniki ryzyka: wiek, płeć, poziom cholesterolu we krwi, wartość ciśnienia tętniczego krwi oraz palenie papierosów. Najpierw należy odnaleźć kwadraty uwzględniające wiek, płeć i palenie papierosów, a następnie w wytypowanym w ten sposób kwadracie wyszukać miejsce, w którym krzyżują się wartości skurczowego ciśnienia tętniczego krwi oraz poziomu cholesterolu. W ten sposób można odczytać ryzyko wystąpienia chorób serca, któremu odpowiadają odpowiednie barwy na tablicy:
- kolor ciemnozielony – ryzyko poniżej 1%
- kolor jasnozielony – ryzyko ok. 1%
- kolor żółty – ryzyko 2%
- kolor pomarańczowy – ryzyko 3 – 4%
- kolor czerwony – ryzyko 5 – 9%
- kolor ciemnoczerwony – ryzyko 10 – 14%
- kolor bordowy – ryzyko 15% i większe.
Ryzyko powyżej 5% uważa się za duże. Skala SCORE pozwala oszacować ogólne ryzyko rozwoju chorób serca, nie uwzględnia jednak wszystkich czynników ryzyka. Okazuje się bowiem, że czynników tych jest znacznie więcej. O jakich czynnikach mowa?
Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób serca
W oparciu o wieloletnie analizy wytypowano najistotniejsze modyfikowalne czynniki ryzyka chorób serca, których występowanie odpowiada za zdecydowaną większość przypadków chorób serca. Na szczęście są to czynniki modyfikowalne, co oznacza, że w łatwy sposób można je wyeliminować, znacząco redukując ryzyko chorób serca. Oto najważniejsze modyfikowalne czynniki chorób serca:
- Otyłość, zwłaszcza otyłość trzewna – nadmierna kumulacja tkanki tłuszczowej zwiększa ryzyko chorób serca, a także śmiertelność z ich powodu. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna, czyli tkanka tłuszczowa zlokalizowana wokół narządów wewnętrznych jamy brzusznej. Zwiększa ona ryzyko współwystępowania innych czynników ryzyka chorób serca, takich jak nadciśnienie, insulinooporność, cukrzyca typu 2 czy zespół metaboliczny. Ponadto tkanka tłuszczowa syntetyzuje cytokiny prozapalne, a przewlekłemu stanowi zapalnemu towarzyszy syntetyzowanie wolnych rodników, stres oksydacyjny oraz nasilona oksydacja lipidów – co prowadzi do rozwoju miażdżycy. U osób z nadwagą znacznie częściej diagnozowany jest ponadto przerost lewej komory serca.
- Cukrzyca typu 2 oraz poprzedzająca ją insulinooporność – cukrzyca jest złożonym zaburzeniem metaboliczno – hormonalnym, któremu towarzyszy zbyt wysoki poziom glukozy we krwi. Cukrzycy typu 2 towarzyszy także insulinooporność, czyli zmniejszona wrażliwość komórek na działanie insuliny. Utrzymywanie się zbyt wysokiego poziomu insuliny sprzyja procesom lipolizy, czyli kumulowania się tkanki tłuszczowej. Z kolei hiperglikemia, czyli poziom glukozy we krwi powyżej normy sprzyja zjawisku glikacji, czyli uszkodzenia struktury białek. Ponadto cukrzycy często towarzyszy dyslipidemia, czyli nieprawidłowy poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Skutkuje to większą częstością rozwoju miażdżycy, choroby wieńcowej oraz zawału serca – chorzy na cukrzycę są o 50% bardziej narażeni na rozwój tych schorzeń.
- Zespół metaboliczny, czyli współwystępowanie takich nieprawidłowości jak nadciśnienie tętnicze, otyłość brzuszna, wysoki poziom trójglicerydów, niski poziom cholesterolu HDL czy podwyższony poziom glukozy na czczo. Wszystkie te zaburzenia sprzyjają częstszemu rozwojowi chorób serca.
- Dyslipidemia, czyli zaburzenie profilu lipidowego krwi. Niekorzystne dla funkcjonowania układu sercowo – naczyniowego zmiany lipidogramu obejmują zwiększenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL, z jednoczesnym obniżeniem poziomu cholesterolu HDL.
- Palenie tytoniu – nałóg ten sprzyja zwiększeniu poziomu cholesterolu LDL i obniżeniu poziomu HDL, generuje skurcz naczyń krwionośnych, sprzyja rozwojowi nadciśnienia oraz zwiększa krzepliwość krwi.
- Nadciśnienie tętnicze – nawet łagodne lub umiarkowane nadciśnienie znacząco zwiększa ryzyko rozwoju chorób serca – niewydolności serca, miażdżycy naczyń krwionośnych, udaru mózgu i zawału serca.
Niemodyfikowalne czynniki ryzyka chorób serca
Na występowanie niektórych czynników ryzyka rozwoju chorób serca nie mamy wpływu. Mowa m. in. o takich czynnikach jak wiek i płeć. Ryzyko chorób sercowo – naczyniowych rośnie wraz z wiekiem, co wynika z dłuższego oddziaływania innych czynników ryzyka, a także częstego występowania chorób współtowarzyszących. Istotnym czynnikiem ryzyka jest także płeć – mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój chorób serca. Jednocześnie – u kobiet stwierdzana jest wyższa śmiertelność z powodu chorób serca. Niemodyfikowalnym czynnikiem ryzyka jest ponadto dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób serca; szczególnie niepokojące jest wystąpienie choroby serca u rodziców, dziadków i rodzeństwa przed 55 rokiem życia dla mężczyzn oraz przed 65 rokiem życia dla kobiet.
Bibliografia:
Zdrojewski T. i in., Nowa wersja systemu oceny ryzyka sercowo- -naczyniowego i tablic SCORE dla populacji Polski; Kardiologia Polska, 2015
