Tarczyca to gruczoł syntetyzujący hormony regulujące prawidłowe funkcjonowanie organizmu – T3 i T4. Hormony te wpływają na procesy przemiany materii, wspomagają działanie układu nerwowego czy sercowo – naczyniowego. Zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy przekładają się na zwiększenie lub zmniejszenie poziomu hormonów tarczycy – a to zawsze prowadzi do wystąpienia określonych zaburzeń zdrowotnych. Badanie hormonów tarczycy pozwala na zdiagnozowanie niedoczynności lub nadczynności tarczycy, a także umożliwia monitorowanie skuteczności leczenia tych zaburzeń.
Spis treści
Czym są hormony tarczycy?
Tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany w przedniej części szyi, który odpowiada za wydzielanie hormonów – trójjodotyroniny T3 oraz tyroksyny T4. Hormony te odpowiadają za prawidłowy przebieg metabolizmu białek, węglowodanów i cukrów, uczestniczą w metabolizmie i przebudowie tkanki kostnej, wpływają korzystnie na płodność mężczyzny i kobiety, wspomagają pracę serca i mózgu. Wydzielanie hormonów tarczycy zależne jest od funkcjonowania komórek tarczycy, obecności stanu zapalnego czy urazu, a także kontrolowane jest przez hormon tyreotropowy TSH wydzielany przez przysadkę.
Najczęściej diagnozowane schorzenia tarczycy to niedoczynność tarczycy i nadczynność tarczycy. W przebiegu niedoczynności tarczycy dochodzi do spadku syntezy hormonów tarczycy, czyli T3 i T4. Niedoczynność pierwotna polega na zaburzeniu funkcji tarczycy, np. zapalenia miąższu gruczołu, co zmniejsza wielkość syntezy hormonów. Z kolei niedoczynność wtórna wiąże się z zaburzeniami funkcjonowania przysadki i zmniejszeniem syntezy hormonu tyreotropowego. W przebiegu nadczynności tarczycy zaobserwować można wzrost syntezy hormonów tarczycy. Jeśli nadczynność tarczycy ma charakter pierwotny, wówczas za nadmierną syntezę T3 i T4 odpowiada np. proces autoimmunologiczny aktywujący receptory tarczycy. Z kolei wtórna nadczynność tarczycy jest konsekwencją nasilonego wydzielania TSH przez przysadkę mózgową.
Kiedy warto wykonać badania tarczycy?
Badania tarczycy obejmują przede wszystkim oznaczenie poziomu hormonów tarczycy we krwi, a także badanie stężenia TSH. Innym badaniem jest USG tarczycy, pozwalające na zobrazowanie struktury gruczołu i obecność guzków, zwapnień, torbieli czy innych nieprawidłowości w budowie gruczołu. Niekiedy diagnostyka może być poszerzona o oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych czy biopsję tarczycy.
Wskazaniem do wykonania badań tarczycy może być okresowa kontrola stanu zdrowia. Takie badania profilaktyczne zalecane są osobom po 40 roku życia, ponadto poziom TSH oznaczany jest u kobiety w ciąży. Badania tarczycy należy wykonać zawsze wtedy, gdy pojawiają się objawy mogące sugerować niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Mowa m. in. o takich symptomach jak:
- spadek masy ciała, rozdrażnienie, bezsenność, kołatanie serca, nasilona potliwość, uderzenia gorąca mogące sugerować nadczynność tarczycy
- wzrost masy ciała, senność, spowolniona akcja serca, przesuszenie skóry, nadmierne wypadanie włosów oraz pogorszona tolerancja niskich temperatur, które mogą sugerować niedoczynność tarczycy.
Na czym polega oznaczanie poziomu hormonów tarczycy?
Badanie poziomów tarczycy oraz TSH wykonywane jest w próbce krwi żylnej pobranej na czczo. Prawidłowe wyniki tych badań prezentują się następująco:
- TSH 0,4 – 4,5 mIU/ l
- tyroksyna 4,5 – 10,9 mikrograma/ dl
- trójjodotyronina 60 – 181 mg/ dl
Interpretacja wyników badań tarczycy jest następująca:
- wtórna niedoczynność tarczycy stwierdzana jest przy niskim poziomie TSH oraz obniżonym poziomie hormonów tarczycy
- pierwotna niedoczynność tarczycy prowadzi do obniżenia poziomu T3 i T4, przy jednoczesnym zwiększeniu poziomu TSH
- wtórna nadczynność tarczycy jest diagnozowana przy podwyższonym poziomie TSH oraz hormonów tarczycy
- pierwotna nadczynność tarczycy stwierdzana jest przy wysokim poziomie hormonów tarczycy oraz niskim poziomie TSH.
Na czym polega USG tarczycy?
Badanie tarczycy przy pomocy USG polega na obrazowaniu struktury tarczycy przy pomocy aparatu USG. Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne, nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania badania. Procedura polega na zaaplikowaniu żelu na powierzchnie skóry i przesuwaniu głowicy aparatu po przedniej powierzchni szyi. W badaniu uwidocznić można mikrozwapnienia, wole tarczycy, guzy, torbiele.
Bibliografia:
Gietka – Czernel M., Jastrzębska H., Norma TSH – czy należy ją zmienić?; Endokrynologia Polska, 2007
