Kolano jest stawem narażonym na stałe przeciążenia – a to zwiększa ryzyko wystąpienia rozmaitych urazów i kontuzji. Czynnikami ryzyka mogą być zarówno intensywne treningi, ale także siedzący tryb życia. Znaczenie może mieć także wiek oraz nadmierna masa ciała. Wśród najczęściej występujących urazów należy wymienić zwichnięcie rzepki oraz zerwanie więzadła krzyżowego przedniego.
Budowa stawu kolanowego
Kolano to staw typu zawiasowego, umożliwiający wykonywanie ruchów zginających i prostujących kończyny dolnej. W obrębie stawu kolanowego spotykają się kości:
- dno kości udowej spotyka się z górną częścią kości piszczelowej
- rzepka ślizga się wzdłuż zagłębienia znajdującego się na dole i przodzie kości udowej
W skład stawu kolanowego wchodzi także chrząstka stawowa. Chrząstka stawowa obejmuje następujące lokalizacje na powierzchni kości: na dnie kości udowej, górnej części kości piszczelowej, a także z tyłu rzepki. Chrząstka stawowa jest niezwykle śliskim, mocnym, elastycznym materiałem. Najważniejsze funkcje chrząstki stawowej to umożliwienie kościom ruchu ślizgowego podczas zginania i prostowania kolana, a także amortyzowanie kości przed uderzeniem w siebie (np. podczas chodzenia)
Łąkotki kolana jest grubą podkładką chrząstki, która znajduje się między kośćmi udową i piszczelową. Istnieją dwie łąkotki w każdym kolanie: łąkotka przyśrodkowa, która znajduje się na wewnętrznej stronie kolana oraz łąkotka boczna na zewnętrznej stronie kolana. Łąkotki mają za zadanie zmniejszyć wstrząsy, gdy kolano jest w ruchu lub ciężaru. Pomagają również ustabilizować kolano i ułatwiają płynny ruch między powierzchniami kolana.
Więzadła to pasma silnej tkanki, które łączą kości stawu kolanowego. Kolano ma 4 główne więzadła, które łączą kość udową z kością piszczelową:
- więzadło krzyżowe przednie (ACL)
- więzadło krzyżowe tylne (PCL)
- więzadło poboczne przyśrodkowe (MCL)
- więzadło pobocznego boczne (LCL)
ACL i PCL zapobiegają przesuwaniu kości udowej i piszczelowej zbyt daleko do przodu lub do tyłu. MCL i LCL zapobiegają ruchowi z boku na bok.
Najczęstsze urazy kolana
Urazy i kontuzje w obrębie stawu kolanowego mogą dotyczyć każdej struktury anatomicznej budującej staw – kości, chrząstek, łąkotek, ścięgien i więzadeł.
Każda z kości w kolanie lub wokół niego może zostać złamana. Najczęściej złamaną kością w stawie jest rzepka. Uraz o dużej sile, taki jak upadek lub wypadek samochodowy, powoduje większość złamań rzepki. Natomiast ludzie dotknięci osteoporozą mogą doświadczyć złamania nawet w efekcie potknięcia.
Więzadło krzyżowe przednie (ACL) biegnie po przekątnej w dół przedniej części kolana, zapewniając krytyczną stabilność stawu. Urazy ACL mogą być poważne i wymagają operacji. Urazy ACL są klasyfikowane w skali od jednego do trzech. Zwichnięcie stopnia 1 jest łagodnym urazem ACL, podczas gdy stopień 3 odnosi się do całkowitego rozdarcia. Sportowcy, którzy uczestniczą w sportach kontaktowych, takich jak piłka nożna lub piłka nożna, często doświadczają urazu więzadła krzyżowego przedniego. Jednak sporty kontaktowe nie są jedyną przyczyną tej kontuzji. Nieprawidłowe lądowanie ze skoku lub szybka zmiana kierunku ruchu także mogą prowadzić do rozdarcia w ACL.
Zwichnięcie stawu występuje, gdy kości kolana opuszczają swoje anatomiczne położenie całkowicie lub częściowo. Na przykład kość udowa i piszczelowa mogą być wypierane z wyrównania, a rzepka może również wyślizgnąć się z miejsca. Zwichnięcia mogą być spowodowane nieprawidłowością w strukturze kolana danej osoby. U osób, które mają normalną strukturę kolana, zwichnięcia są najczęściej spowodowane przez urazy o wysokiej energii, takie jak upadki, urazy komunikacyjne i urazy związane ze sportem.
Leczenie urazów kolana
Wiele urazów kolana można leczyć prostymi środkami, takimi jak unieruchomienie. Lekarz może zalecić ortezę zapobiegającą przemieszczaniu się kolana. Jeśli masz złamaną kość, wówczas gips lub klamra może trzymać kości w miejscu, podczas gdy te się goją. Aby jeszcze bardziej chronić kolano, możesz otrzymać kule, aby nie obciążać kończyny w nadmierny sposób.
Pomocna jest także fizykoterapia. Konkretne ćwiczenia przywracają funkcję kolana i wzmacniają mięśnie nóg, które go wspierają. Leki takie jak aspiryna i ibuprofen zmniejszają ból i obrzęk.
Wiele złamań i urazów wokół kolana wymaga operacji, aby w pełni przywrócić funkcję nogi. W niektórych przypadkach – takich jak zerwanie więzadła krzyżowego przedniego – operacja może być wykonana artroskopowo za pomocą miniaturowych instrumentów i małych nacięć. Wiele urazów wymaga otwartej operacji z większym nacięciem, które zapewnia chirurgowi bardziej bezpośredni widok i łatwiejszy dostęp do rannych struktur.
Bibliografia:
Anderson B., Choroby układu ruchu w praktyce lekarza rodzinnego; Urban&Partner, 2016
