Łąkotka to chrzęstne struktury zlokalizowane w stawie kolanowym. Ich główną rolą jest amortyzacja wstrząsów, poprawa stabilności stawu kolanowego i przenoszenie obciążenia. Odgrywają one również ważną rolę w cyrkulacji dynamicznej płynu maziowego, a także uważane przez niektórych za zaangażowane w propriocepcję. Uszkodzenie łąkotki jest jednym z najczęściej występujących urazów stawu kolanowego.
Spis treści
Budowa łąkotki kolanowej
Struktura tkanek miękkich w kolanie obejmuje 2 łąkotki, łąkotkę przyśrodkową, która znajduje się na wewnętrznej stronie kolana i łąkotkę boczną znajdującą się na zewnątrz kolana. Te półksiężycowe struktury włókniste spoczywają na zaokrąglonych końcach kości piszczelowej i tworzą wklęsłą powierzchnię dla zaokrąglonych końców kości udowej. Pokrywają one około 2/3 powierzchni kości piszczelowej i są grubsze na zewnątrz i cieńsze od wewnątrz, a w przekroju mają trójkątny kształt. Wypełniają przestrzeń między kośćmi nóg i amortyzują kość udową, aby nie zsuwała się ani nie ocierała o piszczel.
Dwie łąkotki są połączone ze sobą w stawie kolanowym przez więzadła poprzeczne. Łąkotki są również połączone do mięśni nóg, które pomagają utrzymać łąkotkom swoją pozycję podczas ruchu. Łąkotka boczna przyczepia się poniżej kolana i kości udowej przez więzadło krzyżowe tylne (PCL). Na wewnętrznej części kolana, końce łąkotki (znany jako przednie i tylne rogi) są przymocowane do kości piszczelowej przez więzadła poboczne. Więzadła te są luźne, co pozwala łąkotce na swobodny ruch obrotowy. Jednak łąkotka przyśrodkowa nie porusza się tak swobodnie w stawie jak łąkotka boczna i w rezultacie częściej narażona jest na urazy, np. rozdarcie.
Funkcje łąkotek kolanowych
Łąkotki odgrywają bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowania kolana. Zasadniczo służą one jako poduszki, aby zmniejszyć naprężenie spowodowane przez siły działające na kolanach. Działają jak amortyzatory, podtrzymując obciążenie poprzez kompresję i równomierne rozłożenie ciężaru w kolanie. Nawet podczas chodzenia nacisk wywierany na stawy kolanowe może być 2 – 4 razy większy od masy ciała; po uruchomieniu siły te zwiększają się do 6 – 8 razy masy ciała i są jeszcze wyższe podczas lądowania ze skoku. Zwiększając obszar kontaktu wewnątrz stawu prawie trzykrotnie, łąkotki znacznie zmniejszają obciążenie (rozpraszają od 30 do 55% obciążenia).
Łąkotki pomagają również w prawidłowym ruchu kości udowej i piszczelowej podczas zgięcia i wyprostu w stawie kolanowym. Pomagają one ustabilizować kolana w ruchu, zmniejszyć tarcie w stawie, smarować i chronić chrząstki stawowe otaczające końcówki kości przed uszkodzeniem spowodowanym zużyciem.
Przyczyny uszkodzenia łąkotki
Rozdarcie łąkotki jest jednym z najczęstszych urazów kolana. Każda aktywność, która powoduje, że na siłę skręcasz lub obracasz kolano, zwłaszcza gdy opierasz na nim pełną wagę, może prowadzić do urazu łąkotki. Wykonywanie czynności, które obejmują agresywne skręcanie i obracanie kolana narażają na ryzyko rozdartego łąkotki. Ryzyko jest szczególnie wysokie dla sportowców – zwłaszcza tych, którzy uczestniczą w sportach kontaktowych, takich jak piłka nożna, lub sportów, które wymagają dynamicznego obracania, takich jak tenis lub koszykówka.
Zmiany zwyrodnieniowe kolana powstające w miarę starzenia się zwiększają ryzyko rozdarcia łąkotki, podobnie jak otyłość.
Objawy urazu łąkotki
W przebiegu urazu łąkotki pojawia się silny ból po stronie przyśrodkowej lub bocznej kolana. Ból nasila się podczas aktywności fizycznej i zazwyczaj towarzyszy mu ograniczenie ruchomości kolana – pojawia się trudność ze zgięciem kolana lub jego wyprostem. Ponadto może pojawić się obrzęk kolana, wynikający z kumulowania nadmiaru płynu w torebce stawowej. Dodatkowo osoba z urazem łękotki może mieć wrażenie niestabilności kolana. Objawy nie są bardzo specyficzne i mogą dotyczyć także innych urazów kolana – dlatego wskazana jest dokładniejsza diagnostyka. Konieczne jest wykonanie fizykalnego badania lekarskiego, a także badań obrazowych, takich jak USG kolana czy rezonans magnetyczny.
Łąkotka jest strukturą słabo ukrwioną, zatem proces jej regeneracji postępuje bardzo wolno. A to oznacza, że leczenie zachowawcze możliwe jest jedynie w przypadku delikatnych uszkodzeń. Rozdarcie łąkotki większego stopnia wymaga konkretnych działań leczniczych, z których te najczęściej stosowane to zabiegi operacyjne. Operacja łąkotki przeprowadzana jest na drodze zabiegu artroskopii kolana, czyli mało inwazyjnego zabiegu. Podczas artroskopii możliwa jest dokładna ocena rozległości urazu i podjęcie decyzji o odpowiedniej technice leczenia. Niekiedy konieczne jest wykonanie nieco większych nacięć na powierzchni przyśrodkowej lub bocznej kolana. Zabieg ma na celu zeszycie rozdartej łąkotki, a jeśli nie jest to możliwe – jej usunięcie. W tym drugim przypadku zalecane jest dalsze postępowanie – przeszczepienie łękotki, co ma zapobiec wystąpieniu zmian zwyrodnieniowych. Okres rekonwalescencji po zabiegu operacyjnym wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Po urazie łąkotki zawsze konieczna jest odpowiednia rehabilitacja, obejmująca takie zabiegi jak terapia manualna, terapia mięśniowo – powięziowa, kinezyterapia czy fizykoterapia.
Bibliografia:
Anderson B., Choroby układu ruchu w praktyce lekarza rodzinnego; Urban&Partner, 2016
