Szkarlatyna (płonica) to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych. Spotykana jest przede wszystkim u dzieci, rzadziej zdarza się u dorosłych. Choroba ma podłoże bakteryjne – w efekcie zakażenia paciorkowcami grupy A dochodzi do ogólnoustrojowego zakażenia. Pojawia się wysypka skórna, wysoka gorączka bóle brzucha i dreszcze. Szkarlatynie może towarzyszyć angina. Leczenie szkarlatyny wymaga antybiotykoterapii. Na szkarlatynę nie ma szczepionki.
Spis treści
Czym jest szkarlatyna?
Szkarlatyna to choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Streptococcus pyogenes. Rezerwuarem tej bakterii jest wyłącznie człowiek. Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami bakterii – u ponad 20% osób bakteria bytuje na migdałkach podniebiennych. Zakażenie następuje drogą kropelkową, przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, a także za pośrednictwem zanieczyszczonych przedmiotów. Na szkarlatynę szczególnie narażone są małe dzieci, ta choroba dziecięca najczęściej diagnozowana jest u maluchów w wieku 5 – 6 lat.
Streptococcus pyogenes wytwarza ponad 40 toksyn bakteryjnych, a efektem kontaktu organizmu z którąś z tych toksyn jest rozwój ogólnoustrojowej choroby szkarlatyny. Zachorowaniu towarzyszy synteza przeciwciał skierowanych przeciwko toksynom. Zachorowanie na szkarlatynę nie chroni przed zakażeniem paciorkowcem w przyszłości, ale zapobiega wystąpieniu wysypki skórnej i uogólnionej infekcji. Szkarlatyna może rozwinąć się w następstwie anginy, czyli paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków, a także w konsekwencji zakażenia skóry lub tkanki podskórnej. Najwięcej zachorowań odnotowywanych jest w miesiącach zimowych.
Objawy szkarlatyny
Szkarlatyna ma dość charakterystyczny przebieg. Okres wylegania choroby trwa 2 – 5 dni. Zazwyczaj początek choroby jest nagły i obejmuje pojawienie się takich objawów jak bóle brzucha, biegunki, gorączka sięgająca 40 stopni, dreszcze, wymioty. Jeśli szkarlatyna rozwija się na podłożu anginy, odczuwalny jest silny ból gardła oraz powiększenie i bolesność szyjnych węzłów chłonnych. W przeciągu 2 – 3 dni od pojawienia się objawów pojawia się wysypka skórna. Ma ona postać drobnych grudek i plamek, które najpierw pojawiają się w obrębie tułowia, a następnie w przeciągu kilku godzin rozszerza się na całe ciało. Wysypka nie pojawia się na powierzchniach dłoniowych rąk oraz podeszwowych stóp. Na twarzy pojawia się rumień. Typową cechą wysypki jest jej blednięcie pod wpływem ucisku, a także występowanie czerwonych linii w zgięciach stawowych. Wysypce skórnej w przebiegu szkarlatyny towarzyszy świąd, a z czasem także łuszczenie skóry. Charakterystyczny jest wygląd języka. Najpierw pojawia się na nim biały nalot, a następnie oczyszcza się, a brodawki języka są obrzęknięte. Taki język określany jest jako „malinowy”.
Powikłania szkarlatyny
Powikłania szkarlatyny występują przede wszystkim w przebiegu nieleczonej choroby. Może dojść do zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia kłębuszków nerkowych, zapalenia zatok czy ucha środkowego. Może ponadto pojawić się gorączka reumatyczna.
Diagnostyka szkarlatyny
Szkarlatyna rozpoznawana jest w oparciu o objawy kliniczne oraz wyniki badań mikrobiologicznych. Wykonywany jest posiew bakteryjny, a materiałem do badania jest wymaz z gardła. Ponadto we krwi można oznaczyć ASO, czyli odczyn antystreptolizynowy.
Leczenie szkarlatyny
W terapii szkarlatyny wykorzystywane są antybiotyki. Zazwyczaj stosowane są penicyliny lub cefalosporyny, a w przypadku uczulenia na penicyliny podawane są makrolidy. Antybiotykoterapia zazwyczaj trwa 10 – 14 dni. Bardzo ważne jest przyjęcie wszystkich dawek leku, nawet wtedy, gdy objawy wcześniej ustąpią.
Profilaktyka szkarlatyny
Nie ma szczepionki przeciwko szkarlatynie, nie jest dostępna zatem żadna skuteczna metoda wykluczenia ryzyka zachorowania. Można jednak zmniejszyć ryzyko zakażenia. Profilaktyka szkarlatyny sprowadza się do unikania kontaktu z osobami chorymi, a także przestrzegania podstawowych zasad higieny. Konieczne jest częste mycie rąk.
Bibliografia:
Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne; Urban&Partner, 1999
