Ostre zapalenie trzustki to rzadkie schorzenie, rozwijające się przede wszystkim na podłożu kamicy żółciowej bądź w efekcie nadmiernego spożywania alkoholu. Stanowi zapalnemu trzustki towarzyszy samostrawienie organu przez enzymy trzustkowe, co skutkuje zniszczeniu narządu. Ostre zapalenie trzustki objawia się przede wszystkim silnym, nagłym bólem brzucha. Leczenie polega na łagodzeniu objawów oraz natychmiastowym reagowaniu na rozwijające się powikłania.
Spis treści
Czym jest ostre zapalenie trzustki?
Trzustka umiejscowiona jest głęboko w przestrzeni zaotrzewnowej górnej części brzucha. Jest prawie całkowicie zasłonięta żołądkiem i dwunastnicą. Ten wydłużony gruczoł (12–20 cm długości u osoby dorosłej) ma strukturę podobną do płata. U większości ludzi większa część głowy gruczołu znajduje się po prawej stronie kręgosłupa lub bezpośrednio nad kręgosłupem i rozciąga się do śledziony. Gruczoł pełni zarówno funkcje zewnątrzwydzielnicze, jak i hormonalne. Aktywność zewnątrzwydzielnicza sprowadza się do syntezy soków trawiennych, które są wydzielane do jelita i są niezbędne w procesie rozkładu i metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów. W ramach funkcji endokrynnych trzustka produkuje również insulinę i glukagon, które są wydzielane do krwi w celu regulacji poziomu glukozy.
Ostre zapalenie trzustki to ostry proces zapalny trzustki, któremu zwykle towarzyszy ból brzucha i podwyższona aktywność enzymów trzustkowych w surowicy. Zespół ten jest zwykle epizodem, który może powodować różnego stopnia uszkodzenia trzustki oraz sąsiednich i odległych narządów. Częstość występowania ostrego zapalenie trzustki to około 1–5 przypadków na 10 000 mieszkańców rocznie. Zapalenie trzustki można sklasyfikować jako łagodne, umiarkowane lub ciężkie na podstawie wyników fizjologicznych, wyników badań laboratoryjnych i obrazowania radiologicznego. Łagodna postać ostrego zapalenia trzustki nie jest związane z powikłaniami lub dysfunkcją narządów, a powrót do zdrowia przebiega bez powikłań. Natomiast ciężkie zapalenie trzustki charakteryzuje się dysfunkcją trzustki, występowaniem powikłań ogólnoustrojowych i długotrwałą rekonwalescencją. Ponadto zapalenie trzustki można dalej sklasyfikować jako ostrą chorobę śródmiąższową i ostrą chorobę krwotoczną.
Kiedy dochodzi do rozwoju ostrego zapalenia trzustki?
Najważniejszą przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest nadużywanie alkoholu. Alkohol działa toksycznie na miąższ trzustki, ponadto alkohol sprzyja przedwczesnej aktywacji enzymów trzustkowych i samostrawieniu trzustki. Inne przyczyny ostrego zapalenia trzustki to:
- kamica żółciowa spowodowana hipertrójglicerydemią, cukrzycą czy otyłością
- urazy jamy brzusznej
- hiperlipidemia
- bulimia
- stosowanie niektórych leków (ketoprofen, cyklosporyna, metyldopa, furosemid, tetracykliny)
W niektórych przypadkach nie ma możliwości określenia przyczyny i wówczas rozpoznawane jest idiopatyczne zapalenie trzustki.
Jak objawia się ostre zapalenie trzustki?
Jednym z najczęstszych objawów zapalenia trzustki jest silny ból brzucha, który zlokalizowany jest w nadbrzuszu i utrzymuje się przez wiele godzin. Ponadto może pojawić się tachykardia, czyli przyspieszenie akcji serca, a także gorączka. Jeśli przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest kamica żółciowa, wówczas może pojawić się żółtaczka.
Diagnostyka ostrego zapalenia trzustki
Objawy towarzyszące zapaleniu trzustki są mało charakterystyczne i mogą towarzyszyć wielu schorzeniom. Dlatego konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. Badania obrazowe, które pomagają postawić rozpoznanie to USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa oraz RTG klatki piersiowej, pozwalające ocenić ewentualną obecność powikłań płucnych. Pomocne są także badania laboratoryjne:
- poziom amylazy w surowicy oraz w moczu
- poziom białka CRP w surowicy
- bilirubina i fosfataza alkalicznej we krwi
- poziom wapnia we krwi
- poziom lipidów we krwi.
Leczenie ostrego zapalenia trzustki
Ostre zapalenie trzustki wymaga leczenia szpitalnego. W przypadku łagodnej postaci zapalenia trzustki powinna wystarczyć kilkudniowa głodówka, z jednoczesnym nawadnianiem oraz stosowaniem leków przeciwbólowych. Cięższe postacie ostrego zapalenia trzustki wymagają leczenia takich powikłań zapalenia trzustki jak zakażenia, nadmierne zagęszczenie krwi, powikłania płucne czy nerkowe. Gdy przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest kamica żółciowa, konieczne jest usunięcia pęcherzyka żółciowego.
Bibliografia:
Klochkov A., Alcoholic pancreatitis; StatPearls, 2020
