Czerniak to nowotwór złośliwy skóry, który diagnozowany jest coraz częściej. Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju tego raka skóry jest ekspozycja na słońce i brak stosowania filtrów antyUV. Czerniak to jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych, szybko dający przerzuty. Leczenie nowotworu polega przede wszystkim na chirurgicznym wycięciu zmiany skórnej. Nowotwór jest wyleczalny we wczesnym stadium, a im większy stopień zaawansowania, tym gorsze rokowania.
Spis treści
Czym jest czerniak?
Czerniak to najbardziej złośliwy nowotwór skóry, który rozwija się z melanocytów, czyli komórek odpowiedzialnych za syntezę barwnika skóry melaniny. Może rozwinąć się w obrębie skóry, także owłosionej skóry głowy oraz błon śluzowych. Mało kto wie, że czerniak może powstać ponadto w obrębie błony naczyniowej gałki ocznej. Czerniak może dawać liczne przerzuty do węzłów chłonnych, a także odległych narządów (mózg, płuca). Czerniak stanowi około 2% wszystkich nowotworów.
Przyczyny czerniaka
Główne czynniki ryzyka czerniaka to:
- fototyp skóry: osoby o jasnej karnacji są bardziej narażone na rozwój czerniaka niż osoby z ciemniejszą skórą; największe ryzyko dotyczy osób z rudymi włosami i piegami; czerniak jest bardzo rzadki u osób rasy czarnej lub Azjatów
- występowanie znamion skórnych – oczywiście większość znamion nigdy nie zamieni się w raka, ale obecność wielu (ponad 100) znamion lub nietypowych znamion wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju czerniaka; szczególnie niebezpieczne jest posiadanie znamion atypowych, posiadających co najmniej 3 z cech ABCD (asymetria kształtu, nieregularność krawędzi, kolor zmieniający się w zależności od obszaru i dynamiczna ewolucja w czasie pod względem kształtu, koloru lub rozmiaru)
- ekspozycja na słońce: naturalna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka na każdym etapie życia, ale ryzyko to jest większe, gdy ekspozycja występuje we wczesnym dzieciństwie; także oparzenie słoneczne zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka, zwłaszcza oparzeń słonecznych w trakcie dzieciństwa
- korzystanie z solarium: ekspozycja na sztuczne promieniowanie UV w celu uzyskania opalenizny zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka, zwłaszcza gdy solarium jest używane przed 30 rokiem życia.
- posiadanie czerniaka zwiększa ryzyko wystąpienia innego czerniaka w przyszłości.
Objawy czerniaka
Czerniak rozwija się zazwyczaj na podłożu już istniejących znamion barwnikowych, a także na niezmienionej uprzednio skórze. Zmiana nowotworowa może przyjmować postać zgrubienia, zaczerwienienia, swędzenia, krwawienia, zmiany kształtu i barwy pieprzyka.
Rozpoznanie czerniaka
Czerniak jest zwykle rozpoznawany po zauważeniu podejrzanego pieprzyka przez pacjenta.
Rozpoznanie czerniaka opiera się na następujących badaniach:
- Badanie kliniczne
Lekarz zadaje pacjentowi pytania, w szczególności dotyczące możliwych czynników ryzyka oraz zmiany w obrębie podejrzanego pieprzyka. Badanie podejrzanego pieprzyka polega na wykazaniu cech „ABCD”: asymetrii kształtu, nieregularności granicy lub źle zdefiniowanej granicy, zróżnicowanego koloru oraz dynamicznych zmian wyglądu. Warto podkreślić, że nie wszystkie czerniaki mają łącznie 4 cechy.
- Dermoskopia
Polega to na użyciu małego urządzenia zwanego dermatoskopem, który rozświetla i powiększa zmiany skórne.
- Badanie histopatologiczne po usunięciu całego pieprzyka.
Jest to laboratoryjne badanie komórek nowotworowych, wykazywanych w zmianie skórnej pobranej drogą biopsji skóry. Najpierw w miejsce, które ma zostać usunięte, wstrzykuje się środek miejscowo znieczulający, a później podejrzany pieprzyk jest usuwany z pewnym marginesem zdrowej tkanki wokół zmiany rakowej.
Terapia czerniaka
Leczenie czerniaka polega na wycięciu zmiany nowotworowej z marginesem zdrowej skóry. Jeśli powiększone są węzły wartownicze, one także powinny zostać usunięte. Jeśli występują przerzuty czerniaka lub nowotwór ma postać nieoperacyjną, wówczas wdrażane jest leczenie systemowe – immunoterapię.
Bibliografia:
Liu Y., Melanoma: molecular pathogenesis and therapeutic management; Mol Cell Pharmacol 2014
