Zaćma to dość częsta choroba oczu, występująca przede wszystkim u osób w średnim i starszym wieku. U podłoża choroby leży postępujące zmętnienie soczewki, wynikające z fizjologicznego procesu starzenia się, a także stanów zapalnych czy urazów soczewki. Zaćma jest chorobą postępującą, która nieleczona prowadzi do znacznego pogorszenia wzroku, a nawet całkowitej jego utraty.
Czym jest zaćma?
Zaćma to zmętnienie soczewki, czyli struktury oka odpowiedzialnej za zjawisko akomodacji. Soczewka przy udziale mięśni rzęskowych może stawać się bardziej wypukła lub spłaszczona, umożliwiając z ten sposób ostre widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od oka. W zależności od przyczyn powstania wyróżniamy zaćmę wrodzoną oraz nabytą. Soczewka jest strukturą przezroczystą, jednak wraz z upływem lat staje się coraz bardziej mętne i nieprzezroczysta. Wiek jest najistotniejszym, ale nie jedynym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi zaćmy (katarakty) nabytej. Inne to:
- palenie papierosów
- cukrzyca
- stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów)
- urazy gałki ocznej lub zabiegi operacyjne
- wrodzone postacie zaćmy.
Zaćma wrodzona rozwija się u noworodków lub bardzo małych dzieci. Może być dziedziczona lub rozwijać się w efekcie działania takich czynników jak zakażenie wewnątrzmaciczne w pierwszym trymestrze ciąży (np. różyczka), urazy oka, siatkówczak, zapalenie błony naczyniowej, odwarstwienie siatkówki. Taka postać zaćmy może rozwijać się powoli, długo nie dając żadnych objawów. Niekiedy jedynym niepokojącym symptomem może być pocieranie oczu dziecka piąstkami.
Kolejnym kryterium zaćmy jest lokalizacja zmętnienia i wówczas wyróżniamy następujące postacie zaćmy:
- zaćma jądrowa
- zaćma całkowita
- zaćma warstwowa.
Jak objawia się zaćma?
W przebiegu zaćmy objawy pojawiają się stopniowo i w początkowych stadiach choroby mogą być przeoczone. Może pojawić się pogorszenie jakości widzenia, narastająca krótkowzroczność, przymglone widzenie. Oczy mogą się szybciej męczyć, możliwe jest podwójne widzenie czy zaburzenia widoczności kolorów. Z czasem wzrok coraz bardziej się pogarsza, a w zaawansowanym stadium widoczne jest zmętnienie soczewki oka.
Samo wystąpienie objawów nie wystarczy, aby jednoznacznie zdiagnozować zaćmę – konieczne jest wykonanie badania okulistycznego. Lekarz bada oczy przy pomocy wziernika okulistycznego, po uprzednim zaaplikowaniu do oka kropli rozszerzających źrenice.
Profilaktyka zaćmy
Istnieje kilka sposobów na to, aby zminimalizować ryzyko rozwoju zaćmy. Przede wszystkim – należy stosować dietę bogatą w antyoksydanty, takie jak witamina C, zeaksantyna czy luteina. Związki te neutralizują wolne rodniki i spowalniają procesy zwyrodnieniowe w obrębie narządu wzroku. Ponadto dobrze jest unikać ekspozycji na światło słoneczne, a także palenia papierosów. Ponadto unikać należy wszelkich urazów gałki ocznej. Kolejnym elementem profilaktyki zaćmy jest jak najlepsze wyrównanie glikemii u chorych na cukrzycę.
Leczenie zaćmy
Jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest leczenie operacyjne. Polega ono na usunięciu zmętniałej, nieprzezroczystej soczewki i wstawieniu na jej miejsce soczewki sztucznej. Zabieg jest obecnie wykonywany laserowo, zalecaną techniką jest fakoemulsyfikacja, czyli wykorzystanie ultradźwięków w celu rozdrobnienia oraz usunięcia soczewki. Tego typu zabiegi operacyjne są bardzo krótkie, gdyż trwają około kwadransa. Wymagane jest jedynie niewielkie dwumilimetrowe nacięcie, nie ma konieczności zakładania szwów. Zaraz po zabiegu pacjent może opuścić klinikę. Po operacji zaćmy należy pamiętać, aby przez pierwsze 3 – 4 tygodnie po zabiegu unikać wysiłku fizycznego czy schylania, a także stosować krople zawierające antybiotyki oraz glikokortykosteroidy.
Wskazaniem do operacji zaćmy jest odczuwalne przez pacjenta pogorszenie wzroku, a przeciwwskazania to odwarstwienie siatkówki, jaskra, aktywny stan zapalny lub infekcja wirusowa, ciąża, stożek rogówki lub patologiczne zmiany na dnie oka.
Bibliografia:
iwaszkiewicz – Bilikiewicz B., Zaćma; Geriatria, 2008
