Sód to jeden z głównych elektrolitów występujących w organizmie. Sód odpowiada za prawidłowe przewodnictwo nerwowo – mięśniowe, warunkuje skurcz mięśni szkieletowych oraz przekazywanie impulsów nerwowych. Reguluje gospodarkę wodną organizmu i utrzymuje równowagę kwasowo – zasadową. Zarówno niedobór, jak i nadmiar sodu w organizmie wpływa negatywnie na funkcjonowanie wielu narządów. Dieta dostarcza dużych ilości sodu – wszystko za sprawą wysokiego spożycia soli.
Spis treści
Rola sodu w organizmie
Sód to pierwiastek występujący w organizmie w ilości około 90 g. Jako elektrolit, sód występuje w postaci jonu – kationu. Główną lokalizacją jonów sodowych jest krew i płyn pozakomórkowy, zaś w mniejszych ilościach sód skumulowany jest w kościach oraz wewnątrz komórek. Ilość sodu w organizmie regulowana jest przez takie hormony jak aldosteron i wazopresyna, które warunkują zwiększenie poziomu elektrolitu w organizmie, a także peptydów natriuretycznych, które nasilają wydalanie sodu z organizmu.
Podstawową rolą sodu w organizmie jest regulowanie gospodarki wodnej organizmu. Dzięki utrzymaniu równowagi osmotycznej, sód reguluje objętość wody w organizmie i zapobiega przewodnieniu oraz odwodnieniu organizmu. Ponadto sód – razem z chlorem oraz potasem – zapewnia utrzymanie równowagi kwasowo – zasadowej. Inne funkcje sodu w organizmie to uczestnictwo w przewodzeniu impulsów nerwowych. Wraz z potasem sód stwarza różnicę stężeń po dwóch stronach błony komórkowej, co pozwala na przekazywanie impulsów. Dzięki temu możliwa jest praca mięśni szkieletowych, mięśni gładkich oraz mięśnia sercowego. Ponadto ten składnik mineralny uczestniczy w aktywnym transporcie glukozy i aminokwasów do wnętrza komórek.
Źródła sodu w diecie

Zapotrzebowanie dorosłej osoby na sód to około 1200 – 1500 mg na dobę. Z dietą zazwyczaj przyjmujemy znacznie więcej tego pierwiastka. Wynika to z faktu, że głównym źródłem sodu jest sól. Aby dostarczyć 1 g sodu, należy spożyć 2,5 g soli. Warto pamiętać, że źródłem sodu jest nie tylko ta sól, którą dodajemy do potraw. Trzeba pamiętać o tzw. soli ukrytej, dodawanej do takich produktów przetworzonych jak wędliny, dania instant, sery, produkty wędzone.
Niedobór sodu w organizmie
Prawidłowy poziom sodu we krwi mieści się w przedziale 135 – 145 mmol/l. Niedobór sodu (hiponatremia) zdarza się rzadko i nie jest on efektem zbyt niskiego spożycia sodu z dietą, a wynika z nasilonej utraty tego pierwiastka z organizmu. Dlatego zbyt niski poziom sodu może towarzyszyć biegunkom i wymiotom, a także nasilonemu poceniu się organizmu. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym występowaniu zbyt niskiego poziomu sodu jest nasilona utrata pierwiastka z moczem, towarzysząca schorzeniom nerek. Ponadto nadmierna utrata sodu z moczem wynika z obecności w moczu związków osmotycznie czynnych, takich jak glukoza i mocznik. Kolejne przyczyny to marskość wątroby, a także takie zaburzenia hormonalne jak niedoczynność kory nadnerczy.
Zazwyczaj niedoborowi sodu towarzyszy odwodnienie, zatem objawami hiponatremii może być suchość skóry i błon śluzowych, a także wzmożone pragnienie. Inne charakterystyczne symptomy to bóle głowy, zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją, spadek ciśnienia krwi oraz senność.
Nadmiar sodu w organizmie
Zbyt wysoki poziom sodu w organizmie określany jest mianem hipernatremii. Jedną z najczęstszych przyczyn hipernatremii jest zbyt wysokie spożycie soli wraz z dietą. Inne przyczyny to utrata samej wody w przebiegu chorób nerek, gdy dochodzi do zaburzenia procesów zagęszczania moczu. Przyczyną może być także stosowanie leków diuretycznych. Do hipernatremii prowadzi także utrata wody przez skórę i płuca, a także niedobór wazopresyny.

Zbyt wysokiemu poziomowi sodu w organizmie towarzyszy pojawienie się takich objawów jak:
- wysokie ciśnienie tętnicze krwi
- kołatanie serca
- bóle głowy
- rozdrażnienie
- senność
- nudności
- wzmożone pragnienie
- obrzęki
W skrajnych przypadkach może dojść do rozwoju drgawek i śpiączki.
Bibliografia:
Ciechanowski K., Hipo – i hipernatremia – przyczyny i zasady terapii; Forum Nefrologiczne, 2011, tom 4, nr 4