Progesteron to żeński hormon płciowy, który syntetyzowany jest przez ciałko żółte w jajniku. Odgrywa kluczową rolę w regulowaniu cyklu miesięcznego, uczestniczy także w podtrzymaniu ciąży w początkowym okresie. Zbyt niski poziom progesteronu w organizmie może skutkować problemami z zajściem w ciążę, a także z utrzymaniem ciąży. Niedobór progesteronu leczony jest preparatami zawierającymi hormon, podawanymi doustnie lub dopochwowo. Także nadmiar progesteronu nie pozostaje obojętny dla organizmu.
Spis treści
Funkcje progesteronu w organizmie
Progesteron to żeński hormon płciowy, który jest podstawowym hormonem umożliwiającym zajście w ciążę oraz podtrzymanie ciąży. Progesteron syntetyzowany jest drugiej fazie cyklu miesięcznego, gdy powstaje ciałko żółte. Innymi tkankami, które syntetyzują niewielkie ilości progesteronu są jajniki oraz kora nadnerczy.
W pierwszych dwóch tygodniach cyklu miesięcznego progesteron utrzymuje się na niskim poziomie. Podczas owulacji z pęcherzyka jajnikowego uwalniana jest komórka jajowa i powstaje ciałko żółte. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika i poziom progesteronu spada. Z kolei w przypadku zapłodnienia progesteron jest nadal syntetyzowany, a od 8 – 12 tygodnia ciąży za syntezę progesteronu odpowiada łożysko.
Rolą progesteronu w organizmie jest przygotowanie organizmu do zapłodnienia. Wpływając na zmniejszenie gęstości śluzu syntetyzowanego przez szyjkę macicy, progesteron ułatwia plemnikom dotarcie do komórki jajowej i zapłodnienie. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, progesteron odpowiada za przygotowanie endometrium macicy do implantacji zarodka. Jest to możliwe m. in. dzięki wzroście naczyń krwionośnych unaczyniających śluzówkę macicy, a także stymulowania gruczołów endometrium do wydzielania związków odżywczych. Po implantacji zarodka progesteron odpowiada za podtrzymanie ciąży i rozwój łożyska. Na dalszych etapach ciąży progesteron wzmacnia mięśnie dna macicy, przygotowując je do porodu, pobudza wzrost gruczołów piersiowych oraz hamuje laktację.
Zmiany w poziomie progesteronu w cyklu miesięcznym
Poziom progesteronu podlega cyklicznym zmianom w przebiegu cyklu miesięcznego. W fazie folikularnej poziom progesteronu to 0,28 – 0,72 ng/ml. Wysoki poziom progesteronu odnotowywany jest w fazie okołoowulacyjnej, gdy sięga przedziału 0,64 – 1,63 ng/ml. Najwyższy jest poziom progesteronu w fazie lutealnej – wówczas stężenie hormonu może wynosić 4,71 – 18 ng/ml. Poziom progesteronu zmienia się także w poszczególnych trymestrach ciąży:
- I trymestr 11 – 44,3 ng/ ml
- II trymestr 25,4 – 83,3 ng/ml
- III trymestr 58,7 – 214 ng/ml.
Zbyt niski poziom progesteronu
Obniżenie poziomu progesteronu w organizmie jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności. Niski poziom tego hormonu spowodowany może być przede wszystkim niewydolnością ciałka żółtego, a także zaburzeniem funkcjonowania łożyska. Obniżenie poziomu hormonu poniżej normy może towarzyszyć niewydolności przysadki syntetyzującej hormony tropowe, takie jak LH, a także w przebiegu zatrucia ciążowego. Niski poziom progesteronu może zakłócać proces owulacji oraz zapłodnienia. Obniżeniu poziomu hormonu poniżej wartości prawidłowych może towarzyszyć nieregularne występowanie miesiączek, przewlekłe zmęczenie, suchość skóry oraz rozdrażnienie i stany depresyjne. Natomiast niewystarczający poziom progesteronu w ciąży może skutkować zaburzeniem procesów implantacji, a to może prowadzić do poronienia. Ponadto konsekwencjami zbyt niskiego poziomu progesteronu może być występowanie skurczów macicy i plamień z dróg rodnych, wzrasta ponadto ryzyko poronienia.
U kobiet, u których stwierdzony zostanie niedobór progesteronu, zalecane jest stosowanie progesteronu w postaci syntetycznej. Progesteron podawany jest w postaci doustnej, dopochwowej lub domięśniowej. Zazwyczaj taką suplementację progesteronem stosuje się w początkowym okresie ciąży w celu zminimalizowania ryzyka poronienia. Niekiedy progesteron jest podawany także w późniejszym okresie ciąży i wówczas ma zapobiegać porodowi przedwczesnemu.
Bibliografia:
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania progesteronu w ginekologii i położnictwie; Ginekol Pol 2015
