Niedobory witamin, składników mineralnych oraz innych związków dostarczanych wraz z dietą nie należą do rzadkości. Wynika to z oddziaływania wielu czynników, które można ogólnie podzielić na te, które ograniczają dostępność związków w diecie i ich przyswajalność, a także nasiloną utratę witamin i składników mineralnych z organizmu. Ważnym czynnikiem sprzyjającym niedoborom witaminowym jest także zwiększone zapotrzebowanie na określone związki odżywcze. Warto przyjrzeć się bliżej wszystkim tym czynnikom i – w miarę możliwości – wyeliminować je.
Skąd się biorą niedobory pokarmowe?
Jednym z czynników sprzyjających powstaniu niedoborów pokarmowych jest z pewnością nieodpowiednio zbilansowana dieta. Zubożenie diety w witaminy i składniki mineralne wynika m. in. ze współczesnych realiów upraw roślin i hodowli zwierząt. Mniejsza zawartość wielu składników mineralnych w wodzie i glebie przekłada się na niższą ich zawartość w diecie. Nie bez znaczenia jest oczywiście coraz większy udział produktów przetworzonych w diecie – są one bardzo ubogie w związki odżywcze.
Jednym z problemów jest niska zawartość w diecie pewnych składników pokarmowych, a kolejnym jest ograniczone ich przyswajanie z przewodu pokarmowego. Do zmniejszenia przyswajalności witamin mogą przyczynić się zespoły złego wchłaniania, alergie i nietolerancje pokarmowe, biegunki i wymioty. Ponadto wchłanianie składników mineralnych może być ograniczone przez obecność błonnika czy kwasu fitynowego. Błonnik wiąże na swojej powierzchni wiele związków, z kolei kwas fitynowy tworzy z takimi składnikami mineralnymi jak żelazo, wapń, cynk czy magnez nierozpuszczalne kompleksy, które są usuwane z organizmu. Warto pamiętać, że także stosowanie niektórych leków, spożywanie alkoholu, nadużywanie mocnej kawy i herbaty utrudniają przyswajanie wielu składników dietetycznych. A co z suplementami diety i ich przyswajalnością? Jeżeli chcemy dostarczyć witaminy i składniki w postaci doustnych suplementów diety musimy się liczyć z tym, że ich przyswajalność także może nie być zadowalająca. Znacznie wyższą biodostępnością cechują się kroplówki witaminowe – takie wlewy dożylne pozwalają na natychmiastowe przyswojenie wysokich dawek związków aktywnych.
Za pojawienie się niedoborów pokarmowych odpowiadać może nasilona utrata składników mineralnych z organizmu. Zaburzeniu pracy nerek może towarzyszyć nasilone usuwanie wraz z moczem elektrolitów. Z kolei nasilonym krwawieniom, np. podczas miesiączki towarzyszy utrata żelaza. Grupą szczególnie narażoną na rozwój niedoborów pokarmowych są osoby o zwiększonym zapotrzebowaniu na witaminy i składniki mineralne – kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby w podeszłym wieku, cierpiące na choroby przewlekłe, sportowcy, narażeni na stres.
Profilaktyka niedoborów witaminowych
Aby zapobiegać niedoborom pokarmowym, konieczne jest wyeliminowanie czynników sprzyjających utracie witamin z organizmu, a jednocześnie – dostarczać wystarczająco dużo witamin wraz z dietą. Nie należy bez potrzeby stosować leków moczopędnych, niewskazane jest zażywanie leków przeczyszczających. Jeżeli intensywnie trenujemy i podczas treningu tracimy wraz z potem elektrolity – podczas treningu sięgajmy po izotoniki. Unikajmy alergenów pokarmowych sprzyjających występowaniu biegunek.
W diecie nie może zabraknąć naturalnych, nieprzetworzonych produktów – sezonowych warzyw i owoców, ryb, mięs, orzechów, produktów z pełnych ziaren zbóż. Warto pamiętać, aby nie łączyć posiłków z mocną kawą czy herbatą, gdyż mogą one ograniczać przyswajalność wielu składników mineralnych. Jedząc warzywa dodajmy zawsze jakieś źródło tłuszczu – tylko w ten sposób przyswoimy witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K). Dietę można uzupełnić o suplementy witaminowe. Dotyczy to zwłaszcza osób wykazujących zwiększone zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy.
Bibliografia:
Bates C., Diagnosis and detection of vitamin deficiences; British Medical Bulletin, 1999
