Nadnercza to niewielkie gruczoły znajdujące się nad nerkami. Ich rolą jest syntetyzowanie hormonów – glikokortykosteroidów oraz mineralokortykosteroidów. Hormony te regulują funkcjonowanie całego organizmu, zatem wszelkie zaburzenia w ich poziomie nie pozostają obojętne dla zdrowia. Zarówno wystąpieniu niedoczynności, jak i nadczynności nadnerczy towarzyszy wystąpienie charakterystycznych objawów.
Spis treści
Czym są nadnercza?
Nadnercza to niewielkie gruczoły zlokalizowane nad nerkami. Tylna powierzchnia nadnerczy przylega do lędźwiowego odcinka przepony, prawe nadnercze sąsiaduje z żyłą główną dolną oraz wątrobą, a lewe – z żołądkiem, trzustką i tętnicą śledzionową. Nadnercza zbudowane są z zewnętrznej warstwy korowej i wewnętrznej – rdzeniowej. Kora stanowi 80 – 90% całego narządu i syntetyzuje następujące hormony:
- glikokortykosteroidy, takie jak kortyzol, odpowiedzialny za zwiększenie poziomu glukozy we krwi, normalizuje poziom aminokwasów oraz rozkład kwasów tłuszczowych
- mineralokortykosteroidy, w tym aldosteron regulujący gospodarkę wodno – elektrolitową organizmu
- hormony płciowe androgeny
Z kolei warstwa rdzenia nadnerczy syntetyzuje katecholaminy, w tym adrenalinę i noradrenalinę, które odpowiadają za adaptację organizmu do warunków stresu.
Niedoczynność nadnerczy – przyczyny i objawy
O niedoczynności nadnerczy mówimy wtedy, gdy spada synteza hormonów nadnerczy. Stan niedoczynności dotyczy kory nadnerczy i sprowadza się do spadku syntezy kortyzolu i aldosteronu. Jeżeli przyczyną niedoczynności nadnerczy jest uszkodzenie nadnerczy, wówczas diagnozowana jest pierwotna niedoczynność nadnerczy. Natomiast wtórna niedoczynność nadnerczy dotyczy sytuacji, gdy dochodzi do uszkodzenia przysadki i spadku poziomu ACTH, czyli hormonu adrenokortykotropowego pobudzającego syntezę hormonów nadnerczy. Najczęstsze przyczyny niedoczynności nadnerczy to autoimmunologiczne zapalenie kory nadnerczy, guzy nadnerczy, urazy gruczołu, długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów, a także guzy i urazy przysadki.
Objawy niedoczynności nadnerczy to przede wszystkim:
- osłabienie i zmęczenie
- nudności i wymioty
- bóle brzucha
- wzmożony apetyt na słone pokarmy
- spadek łaknienia i utrata masy ciała
- spadek poziomu glukozy we krwi, objawiający się zawrotami głowy, zaburzeniami widzenia, drżeniem mięśniowym, kołataniem serca czy omdleniami
- spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Diagnostyka niedoczynności nadnerczy sprowadza się do oznaczenia poziomu kortyzolu oraz hormonu adrenokortykotropowego. W pierwotnej niedoczynności stwierdza się obniżony poziom kortyzolu oraz podwyższony ACTH, a we wtórnej niedoczynności obniżone jest stężenie obydwu hormonów.
Nadczynność nadnerczy – przyczyny i objawy
Nadczynność nadnerczy to stan, w którym stwierdzana jest nadmierna synteza hormonów nadnerczy. W przebiegu pierwotnej nadczynności nadnerczy dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonów nadnerczy w efekcie obecności guza nadnerczy w korze lub rdzeniu gruczołu. Z kolei nadczynność wtórna wynika z nadprodukcji ACTH przez przysadkę, np. spowodowaną guzem przysadki. Wydzielaniu nadmiernej ilości kortyzolu towarzyszy zespół Cushinga, w przebiegu którego stwierdzane są takie objawy jak zanik tkanki mięśniowej, kumulacja tkanki tłuszczowej w górnych partiach ciała, obrzęki twarzy, ścieńczenie skóry i powstanie rozległych, ciemnych rozstępów. Nadczynność kory nadnerczy i nadmierne wydzielanie aldosteronu prowadzi do rozwoju hiperaldosteronizmu, czyli zespołu Cohna. W przebiegu tego schorzenia zaobserwować można zaobserwować nadciśnienie rozwijające się w efekcie nagromadzenia wody w organizmie. Inne objawy to zmęczenie, osłabienie mięśni spowodowane kumulowaniem jonów potasu, a także zwiększenie objętości wydalanego moczu w efekcie utraty przez nerki możliwości jego zagęszczania.
Nadczynność kory nadnerczy spowodowana jest obecnością guza chromochłonnego wydzielającego w nadmiarze adrenalinę. W efekcie wzrostu poziomu katecholamin dochodzi do gwałtownego wzrostu ciśnienia krwi, kołatania serca, niepokoju i pobudzenia, drżenia mięśniowego czy zawrotów głowy.
Bibliografia:
Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna 2010
