Kolposkopia, czyli wziernikowanie szyjki macicy to nieinwazyjne i bezbolesne badanie służące ocenie szyjki macicy i dolnej części jej kanału, ścian pochwy i sromu. Kolposkopia umożliwia wizualną ocenę zmian chorobowych, które mogą być niewidoczne podczas tradycyjnego badania ginekologicznego, ponadto umożliwia pobranie materiału do badania histopatologicznego. Dokładna ocena szyjki macicy oraz ścian pochwy możliwa jest dzięki wykorzystaniu kolposkopu – specjalnego wziernika umożliwiającego podświetlenie i powiększenie ocenianych w badaniu okolic.
Kiedy wykonać kolposkopię?
Kolposkopia to – zaraz po cytologii – podstawowe badanie umożliwiające wykrywanie wczesnych postaci raka szyjki macicy. Podstawowym badaniem do wykazania badania kolposkopowego jest nieprawidłowy wynik profilaktycznego badania cytologii – obecność w rozmazach komórek: ASC-US, ASC-H, LSIL, HSIL, AGC, AIS oraz komórek raka szyjki macicy. Kolejnym wskazaniem do wykonania kolposkopii jest kontrola leczenia zmian nowotworowych szyjki macicy, pochwy czy sromu. Badanie wykonywane jest ponadto w przypadku wystąpienia nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych, a także zmian o charakterze guzów, owrzodzeń czy rozrostu nabłonka w obrębie szyjki macicy. Kolejne wskazania do kolposkopii to występowanie u kobiety zmian nabłonka pochwy czy sromu spowodowanych zakażeniem HPV lub występowanie u partnera kobiety nietypowych zmian na prąciu.
Badanie kolposkopowe jest zatem wykonywane w celu precyzyjnego uwidocznienia i oceny szyjki macicy, pochwy i sromu, ze szczególnym uwzględnieniem granicy między nabłonkiem gruczołowym szyjki macicy a nabłonkiem wielowarstwowym płaskim – bo to tu najczęściej dochodzi do rozwoju zmian nowotworowych. Badanie umożliwia określenie lokalizacji, kształtu i wielkości ewentualnych zmian oraz odgraniczenia od otaczających tkanek. Ponadto podczas badania pobierany jest także wycinek nieprawidłowych zmian do badania kolposkopowego.
Przebieg kolposkopii
Badanie kolposkopowe wymaga przygotowania ze strony pacjentki – ma to znaczenie dla prawidłowej interpretacji wyniku badania. Najważniejsze zalecenia przed zabiegiem kolposkopii to:
- zachowanie wstrzemięźliwości seksualnej na dwa dni przed badaniem
- powstrzymanie się od stosowania irygacji pochwy czy globulek dopochwowych
- podmycie okolic krocza bezpośrednio przed badaniem
Kolposkopia powinna być wykonana około 10 – 14 dnia cyklu, konieczne jest dostarczenie wyniku ostatniej cytologii. Badanie składa się z czterech etapów. W pierwszym uwidoczniona zostaje szyjka macicy, ścian pochwy oraz sromu. Wykorzystywany jest kolposkop, zapewniający powiększenie od 2 do 8 razy, a następnie – od 10 do 15 razy. W drugim etapie oceniany są zmiany na szyjce macicy – wykonywana jest próba octowa oraz próba z płynem Lugola. Tarcza szyjki macicy przemywana jest solą fizjologiczną, a następnie – 3% wodnym roztworem kwasu octowego. Roztwór ten prowadzi do wystąpienia obrzęku i rozjaśnienia nabłonka szyjki macicy; zbielenie nabłonka jest szczególnie zauważalne w przypadku zmian neoplastycznych. Natomiast zabarwienie szyjki macicy płynem Lugola umożliwia wybarwienie nabłonka neoplastycznego na odcień jasnożółty, podczas gdy zdrowy nabłonek zabarwia się na ciemnobrązowo.
Trzeci etap kolposkopii to pobranie materiału do badania histopatologicznego – o ile jest to konieczne. Zaś etap ostatni to porównanie wyniku badania kolposkopowego z wynikami wykonanej uprzednio cytologii.
Interpretacja wyników kolposkopii
Kolposkopia oceniana jest w oparciu o klasyfikację przyjętą w 2002 roku przez International Federation for Cervical Pathology and Colposcopy Colposcopic w Barcelonie:
- Prawidłowe obrazy kolposkopowe
- Pierwotny nabłonek wielowarstwowy płaski
- Nabłonek walcowaty
- Strefa Transformacji- TZ
2. Nieprawidłowe obrazy kolposkopowe
- Płaskie zbielenia nabłonka po kwasie octowym
- Gęste zbielenia nabłonka po kwasie octowym (im intensywniejsze zbielenie, im szybciej się pojawia i im dłużej się utrzymuje – tym bardziej zaawansowana zmiana)
- Delikatna mozaika (im mniejsza mozaika, tym większe prawdopodobieństwo, że zmiana jest niższego stopnia)
- Gruba mozaika (im większa mozaika, tym większe ryzyko zmian bardziej zaawansowanych)
- Delikatne punkcikowanie (im delikatniejsze punkcikowanie, tym bardziej prawdopodobne, że zmiana jest niższego stopnia LG)
- Grube punkcikowanie (im grubsze punkcikowanie, tym bardziej prawdopodobne, że zmiana jest bardziej zaawansowana HG)
- Częściowo dodatnia próba jodowa
- Obszar jodonegatywny (obszary nie wybarwiające się płynem Lugola mogą sugerować obecność niedojrzałej metaplazji, CIN lub atrofię)
- Naczynia atypowe (naczynia krwionośne o nieregularnym przebiegu, nagłym końcu lub przerywany przebiegu mogą wskazywać na nieprawidłowy obszar kolposkopowy)
3. Obrazy kolposkopowe sugerujące raka inwazyjnego
Niski stopień zaawansowania zmian neoplastycznych mogą sugerować takie obrazy w kolposkopii jak nieregularna powierzchnia, obecność owrzodzeń czy nadżerek, obecność atypowych naczyń krwionośnych, intensywne zabielenie po kwasie octowym czy nieregularne punkcikowanie i mozaika.
Bibliografia:
Kolposkopia 2020: Protokoły kolposkopowe. Podsumowanie konsensusu ekspertów; Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników
