Kaszel to fizjologiczny odruch organizmu, mający na celu oczyszczenie dróg oddechowych z substancji inhalowanych z powietrzem do płuc. Jest wyrazem prawidłowego działania układu śluzowo- rzęskowego; fizjologicznie występuje z częstością 10 razy na dobę. Kaszel (ICD 10 wg Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób) może być także symptomem schorzeń górnych i dolnych dróg oddechowych.
Spis treści
Czym jest kaszel?
Aktywacja chemo- i mechanoreceptorów zlokalizowanych w jamie nosowo- gardłowej oraz pod nabłonkiem dolnych dróg oddechowych generuje odruch kaszlu. Czynnikami sprawczymi mogą być czynniki mechaniczne- pary, pyły i dym tytoniowy, czynniki termiczne, chemiczne oraz zakaźne. Ostatecznie kaszel ma za zadanie oczyścić drogi oddechowe z ciał obcych oraz zalegającej wydzieliny.
Podstawowy podział kaszlu wyodrębnia kaszel ostry, trwający do 3 tygodni, podostry utrzymujący się 3- 8 tygodni oraz przewlekły – ponad 8 tygodni. Biorąc natomiast manifestację kliniczną i sposób terapii, wyróżnia się kaszel suchy (nieproduktywny) i mokry (produktywny).
Kaszel suchy i kaszel mokry – jak je odróżnić?
Kaszel suchy może pojawić się przy przesuszeniu błon śluzowych gardła. Sprzyja mu przebywanie w przegrzewanych pomieszczeniach o niskiej wilgotności powietrza, palenie papierosów. Suchość w gardle i towarzyszący jej suchy kaszel dotyka także osób cierpiących na cukrzycę, niektóre choroby autoimmunologiczne lub stosujących leki antyhistaminowe, moczopędne czy psychotropowe. Suchy, uciążliwy kaszel najczęściej towarzyszy początkowemu okresowi choroby. Może być objawem alergii, infekcji bakteryjnej lub wirusowej, chorobom zatok, wyrazem podrażnienia dróg oddechowych rozmaitymi czynnikami lub nadwrażliwości błon śluzowych oskrzeli po przebytej infekcji. Gdy kaszel suchy towarzyszy wysiłkowi fizycznemu, może być manifestacją schorzeń układu sercowo – naczyniowego, np. niewydolności mięśnia sercowego. Kaszel suchy może także zwiastować gruźlicę czy nowotwór płuc. Co powinno zaniepokoić i skłonić do konsultacji z lekarzem?
- kaszel suchy utrzymuje się ponad 3 dni i nie przechodzi w kaszel mokry
- kaszlowi towarzyszy temperatura powyżej 39 stopni Celsjusza
- kaszel jest duszący i znacznie utrudnia oddychanie
Zazwyczaj kaszel mokry jest fizjologiczną konsekwencją kaszlu suchego; towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych. Przewlekły kaszel z flegmą może towarzyszyć astmie, zapaleniu oskrzeli, mukowiscydozie, POChP, rozstrzeni oskrzeli, rakowi płuc i bakteryjnemu zapaleniu płuc. Niepokój powinien wzbudzić kaszel, któremu towarzyszą duszności, kaszel utrudniający oddychanie, utrzymujący się przez ponad 4 dni. Inne niepokojące symptomy to towarzysząca wysoka gorączka lub podbarwienie odkrztuszanej wydzieliny krwią.
Domowe sposoby na kaszel i leki z apteki
Jak radzić sobie z kaszlem suchym? Warto sięgnąć po naturalne metody – syrop z cebuli, mleko z czosnkiem, oliwę z cytryną, napar z siemienia lnianego, płukanki z szałwii oraz preparaty z tymiankiem i podbiałem. Ich głównym zadaniem jest nawilżenie błon śluzowych, natomiast dzięki dużej zawartości substancji czynnych specyfiki te wspomagają również walkę z infekcją. Łagodząco na objawy suchego kaszlu działa także picie dużych ilości płynów, nawilżanie powietrza oraz utrzymywanie temperatury pomieszczeń w zakresie 18- 20 stopni. Ulgę przyniosą także inhalacje z olejkiem:
- eukaliptusowym
- lawendowym
- sosnowym
- sandałowym
- geranium.
Gdy kaszel jest bardzo dokuczliwy, można sięgać po leki przeciwkaszlowe, które hamują ośrodkowy odruch kaszlowy na poziomie rdzenia przedłużonego.
Kaszlu mokrego nie należy tłumić, wręcz przeciwnie – należy ułatwić odkrztuszanie wydzieliny i oczyszczanie dróg oddechowych. W tym celu zaleca się stosowanie dostępnych bez recepty preparatów rozrzedzających wydzielinę i ułatwiających odkrztuszanie. Należy pamiętać o zażywaniu ich do godziny 16. Ulgę przyniosą także inhalacje, bańki, syrop na kaszel z cebuli, napary z lipy, szałwii i rumianku oraz pić duże ilości płynów.
Bibliografia:
Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika; Medycyna Praktyczna 2010
