Kalcytonina to marker raka rdzeniastego tarczycy, a także guzów neuroendokrynnych. Kalcytonina jest peptydem wydzielanym przez komórki C tarczycy, a w przebiegu raka rdzeniastego ma miejsce wydzielanie większych ilości tego związku. W przeciwieństwie do innych markerów, które znajdują zastosowanie przede wszystkim w monitorowaniu skuteczności leczenia, kalcytonina może być wykorzystana do diagnostyki nowotworu.
Spis treści
Czym jest kalcytonina?
Kalcytonina to hormon polipeptydowy wydzielany przez komórki tarczycy. Główną rolą kalcytoniny jest regulowanie gospodarki wapniowo – fosforanowej. Związek ten wydzielany jest pod wpływem zwiększonego stężenia wapnia w surowicy krwi, a jego funkcją jest obniżenie poziomu wapnia we krwi. Jest to osiągane przede wszystkim na drodze zwiększenia nerkowego wydalania wapnia. Jednocześnie kalcytonina powoduje wzrost poziomu fosforanów we krwi. Tym samym kalcytonina działa antagonistycznie do parathormonu, czyli hormonu wydzielanego przez przytarczyce i zwiększającego poziom wapnia we krwi. To właśnie parathormon wraz z poziomem wapnia i fosforanów jest oznaczany w celu oceny gospodarki wapniowej, zaś kalcytonina ma mniejsze znaczenie diagnostyczne. Związek ten wykorzystywany jest natomiast w diagnostyce rdzeniastego raka tarczycy.
Rak rdzeniasty tarczycy
Rak rdzeniasty tarczycy jest nowotworem, który tworzy się w tarczycy. Tarczyca to gruczoł znajdujący się w przedniej części szyi. Jest odpowiedzialny za wysyłanie hormonów do reszty ciała. Wnętrze tarczycy nazywa się rdzeniem. Rdzeń zawiera specjalne komórki zwane komórkami C, które produkują i uwalniają hormony, w tym kalcytoninę. Rak tarczycy jest dość powszechny, a rak rdzeniasty jest najrzadszym typem składającym się na 3% do 4% wszystkich nowotworów tarczycy.
Rak rdzeniasty tarczycy może rozwinąć się jako guzek w gardle. Guz rośnie w tarczycy może zmienić głos i spowodować chrypkę, a także utrudnić oddychanie, blokując tchawicę. Czasami rak rdzeniasty tarczycy pozostaje przez długi czas bez objawów, ponieważ guz jest mały. Rak rdzeniasty może rozprzestrzeniać się na inne narządy, takie jak płuca, wątroba, kości i mózg.
Kalcytonina jako marker nowotworowy
Wskazaniem do zbadania poziomu kalcytoniny we krwi może być:
- podejrzenie nadczynności przytarczyc
- podejrzenie raka rdzeniastego tarczycy; obecność raka mogą zasugerować takie objawy jak ból gardła, problemy z przełykaniem, przewlekły kaszel, chrypka i zmiana brzmienia głosu, obrzęk lub guzek zlokalizowany w przedniej części szyi
- monitorowanie leczenia raka rdzeniastego tarczycy
- monitorowanie pacjentów z takimi guzami neuroendokrynnymi jak insulinoma, drobnokomórkowy rak płuc czy rakowiak
W przebiegu raka rdzeniastego tarczycy, a także guzów neuroendokrynnych dochodzi do wzrostu poziomu kalcytoniny. Dlatego podwyższone stężenie tego hormonu może wskazywać na obecność guza. Seryjne oznaczanie poziomu kalcytoniny pozwala na monitorowanie skuteczności leczenia. Wynika to z faktu, że stężenie kalcytoniny koreluje z wielkością guza. Po operacyjnym usunięciu guza tarczycy powinien nastąpić nagły spadek stężenia tego związku we krwi. Utrzymywanie się podwyższonego poziomu kalcytoniny wskazuje na niezupełne usunięcie guza. Wzrost stężenia kalcytoniny po leczeniu świadczy o wznowie nowotworu.
Jak przebiega badanie poziomu kalcytoniny?
Stężenie kalcytoniny oznaczane jest w próbce krwi żylnej pobranej na czczo. Prawidłowy poziom kalcytoniny u mężczyzn to poniżej 14,3 pg/ ml, a u kobiet – poniżej 7,6 pg/ ml. Gdy poziom kalcytoniny we krwi przyjmuje wartości powyżej 2000 pg/ ml, z dużym prawdopodobieństwem można rozpoznać raka rdzeniastego tarczycy. Natomiast wzrost poziomu kalcytoniny nie osiągający tak wysokich wartości może towarzyszyć zapaleniu tarczycy, niewydolności nerek, rakowi piersi czy jajnika, rakowiakowi, a także przedawkowaniu witaminy D.
Bibliografia:
Krysiak R., Marek B., Okopień B., Rak rdzeniasty tarczycy – aktualny stan wiedzy; Endokrynologia Polska 2008
