jaskra
Fot.: Unsplash.com

Jaskra to choroba oczu, u podstaw której leży postępujący zanik nerwu wzrokowego i utrata wzroku. Przyczyną takich niekorzystnych zmian w obrębie oka jest zaburzenie odpływu płynu wewnątrzgałkowego, który generuje ucisk na nerw. Przyczyn jaskry jest wiele – część przypadków ma charakter wrodzony, wtedy jaskra rozwija się u niemowląt i małych dzieci. Ten najrzadziej występujący rodzaj jaskry ma prawdopodobnie charakter dziedziczny. Nabyte postacie jaskry generowane są licznymi czynnikami środowiskowymi.

Czym jest jaskra?

przyczyny jaskry
Fot.: Unsplash.com

Jaskra to bardzo groźna choroba o znacznym zasięgu. Statystyki są nieubłagane – na świecie ponad 7 milionów osób straciło wzrok na skutek tej choroby. Niestety, tylko co druga osoba chora na jaskrę jest świadoma tego faktu. Bezobjawowy przebieg jaskry sprzyja bowiem jej wieloletniemu postępowaniu, prowadzącemu do nieodwracalnych zmian wzroku. Brak specyficznych objawów znacznie opóźnia postawienie prawidłowej diagnozy. Jakie są tego konsekwencje? U podstaw jaskry leży wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, spowodowany dwoma różnymi mechanizmami: nadmierną syntezą płynu śródtkankowego lub utrudniony jego odpływem. Ostatecznym powikłaniem jest trwały zanik nerwu wzrokowego, prowadzący do utraty wzroku. Z tego względu kluczowe dla zachowania wzroku jest jak najwcześniejsze zdiagnozowanie choroby i wdrożenie skutecznego leczenia. Podstawowym badaniem prowadzącym do rozpoznania choroby jest badanie tarczy nerwu wzrokowego, ograniczenie pola widzenia zauważalne jest bowiem dopiero po zaniku 30 – 50% włókien nerwu wzrokowego. Ocenę wyglądu tarczy nerwu wzrokowego umożliwia badanie dna oka. Polega ono na ocenie wielkości, kształtu, barwy i symetrii tarczy nerwu wzrokowego.

Przyczyny jaskry pierwotnej

Podstawowy podział jaskry obejmuje klasyfikację na postać pierwotna i wtórną jaskry. Jaskra wrodzona, o podłożu genetycznym rozwija się już w życiu płodowym. Ujawnia się w pierwszych latach życia dziecka lub w wieku młodzieńczym. Szczególnie trudna do zdiagnozowania jest jaskra w pierwszych trzech latach życia dziecka, co wiąże się z niespecyficznością objawów oraz utrudnioną diagnostyką u malucha. Jaskra pierwotna może dotyczyć także obciążonych rodzinnie osób dorosłych. Obejmuje wtedy obydwie gałki oczne. Osoby z jaskrą w rodzinie powinni poddawać się profilaktycznym badaniom wzroku co 12 miesięcy, od ukończenia 40 roku życia.

Najczęstszą postacią jaskry pierwotnej jest jaskra otwartego kąta przesączania, rzadziej spotykana jest jaskra pierwotna z zamkniętym kątem przesączania. Czynniki ryzyka jaskry pierwotnej to:

  • wiek powyżej 40 roku życia
  • krótkowzroczność
  • niskie lub wysokie ciśnienie tętnicze
  • cukrzyca
  • choroby siatkówki
  • zaburzenia krążenia krwi (miejscowe lub ogólnoustrojowe)

Jaskra pierwotna dotyczy przypadków ograniczonych do wzrostu ciśnienia śródgałkowego, bez towarzyszących innych schorzeń oczu lub ogólnoustrojowych. Choroba przez długi czas przebiega bezobjawowo, z czasem pojawiają się niespecyficzne objawy: bóle głowy, okresowe zaburzenia widzenia, bóle oczu i ich okolic czy kłucie i łzawienie oczu.

Jakie są przyczyny jaskry wtórnej?

Przyczyną jaskry wtórnej jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jego fizjologiczne wartości to 10 – 22 mm Hg. W warunkach fizjologicznych ciśnienie to odpowiada za odpowiednie napięcie powierzchni gałki ocznej oraz krzywizn oka kluczowych dla procesu widzenia – soczewki i rogówki. Ciecz wodnista oka odpowiada ponadto za jego odżywienie. Dla zachowania odpowiedniego ciśnienia wewnątrzgałkowego kluczowe jest zachowanie równowagi między objętością stale produkowanej cieczy wodnistej a jej odpływem z przedniej komory oka. Zaburzenie równowagi wytwarzania i odpływu cieczy wodnistej powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Kąt przesączania zlokalizowany między rogówką a tęczówką, a zniesienie jego drożności prowadzi do rozwoju jaskry. Najistotniejsze czynniki sprzyjające wzrostowi ciśnienia śródgałkowego to:

  • urazy oka
  • zmiany chorobowe soczewki
  • zaburzenia krążenia krwi
  • zmiany naczyniowe w oku, generowane m. in. miażdżycą czy cukrzycą
  • krótkowzroczność
  • migreny
  • niskie lub wysokie ciśnienie krwi
  • wiek powyżej 40 roku życia.

Jaskra – jak ją zdiagnozować?

leczenie jaskry
Fot.: Unsplash.com

Diagnostyka jaskry opiera się na wykonaniu badań okulistycznych. Trudno rozpoznać jaskrę w oparciu o objawy, które w ogóle nie występują, lub są niespecyficzne. Bóle głowy i oczu, pieczenie i łzawienie oczu czy przejściowe zaburzenia wzroku mogą być kojarzone np. z migreną czy zapaleniem spojówek, a nie z jaskrą. Poza wspomnianym badaniem tarczy nerwu wzrokowego, wykonywane są inne badania: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie pola widzenia oraz gonioskopię, czyli ocenę struktury kąta przesączania.

Jak można wyleczyć jaskrę?

Leczenie jaskry najczęściej rozpoczyna się miejscową aplikacją leków obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jeśli farmakoterapia jest niewystarczająca, należy wykonać zabieg operacyjny lub z wykorzystaniem lasera. Zabiegi laserowe to trabekuloplastyka, cykloablacja oraz irydotomia. Tradycyjne zabiegi chirurgiczne, bardziej inwazyjne, ale znacznie skuteczniejsze, to: trabekulektomia, sklerektomia czy wszczepienie implantu drenującego.

Bibliografia:

[1] Górska M. i in., Farmakoterapia jaskry na przełomie XX i XXI wieku – osiągnięcia i nowe możliwości; Post N Med, 2017

[2] Mulak M., Podstawy diagnostyki i leczenia jaskry według czwartej edycji zaleceń Europejskiego Towarzystwa Jaskrowego; Ophthatherapy, vol. 1, nr 3, 2014

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here