Stres to nieodłączny element naszego życia. Stresu doświadcza dziś każdy z nas – nawet małe dzieci. O ile krótkotrwały stres może mobilizować, o tyle długotrwałe narażenie na stres sieje prawdziwe spustoszenie w naszym organizmie. Kiedy nasz organizm daje nam sygnał ostrzegawczy? Jak rozpoznać, że stres odbija się niekorzystnie na naszym zdrowiu i jak temu przeciwdziałać? Poniżej znajdziesz odpowiedź.
Spis treści
Czym jest stres?
Stres to szereg niespecyficznych reakcji organizmu na bodźce środowiskowe. Istotą tych reakcji jest konieczność przystosowania się organizmu do zachodzących zmian. W ramach odpowiedzi na czynniki stresogenne (tzw. stresory) dochodzi m. in. do pobudzenia następujących układów:
- nerwowego
- immunologicznego
- hormonalnego
Na skutek stresu obserwowane są charakterystyczne reakcje organizmu. Chyba każdy z nas doświadczył pod wpływem stresu takich symptomów jak ból brzucha i drżenie rąk. Spektrum objawów jest jednak znacznie bardziej obszerne i obejmuje:
- rozszerzenie dróg oddechowych i przyspieszenie oddechu, co ma na celu lepsze dotlenienie tkanek
- wydzielanie kortyzolu, czyli hormonu stresu, pod wpływem którego dochodzi m. in. do zwiększenia poziomu glukozy we krwi, zwiększa ciśnienie krwi
- rozszerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach i mózgu z jednoczesnym zwężeniem naczyń krwionośnych w innych narządach.
Bodziec stresowy odebrany za pomocą receptorów przekazywany jest do kory mózgowej, po czym uruchamia jedną z osi stresu:
- oś pobudzenia autonomicznego układu nerwowego- manifestuje się pobudzeniem czynności serca i częstości oddechów, rozkurczeniem naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych, zahamowaniem perystaltyki jelit i uwolnieniem wątrobowych zapasów glukozy
- oś neurohormonalna- generuje uwolnienie adrenaliny i noradrenaliny przez rdzeń nadnerczy, czego konsekwencjami są: wzrost ciśnienia tętniczego krwi, wzrost stężenia w osoczu wolnych kwasów tłuszczowych, trójglicerydów i cholesterolu
- oś hormonalna- efektem jej aktywacji jest wydzielanie glikokortykosteroidów przez korę nadnerczy i wzrost stężenia glukozy i kwasów tłuszczowych we krwi oraz ograniczenie odpowiedzi immunologicznej organizmu.
Reakcja stresowa przebiega zazwyczaj trójfazowo. Pierwszy etap to stadium alarmowe– organizm odbiera działanie bodźca stresowego i reaguje na niego szeregiem fizjologicznych procesów przystosowawczych. Etap drugi to stadium odporności- organizm zaadaptował się do stresora i dobrze znosi jego działanie, wykazuje jednak mniejszą odporność na inne zagrożenia. Końcowa faza, czyli etap wyczerpania, pojawia się podczas długotrwałego działania bodźca stresowego- organizm przestaje sobie radzić z wynikłą sytuacją, co znajduje odbicie w rozregulowaniu równowagi fizjologicznej. I ta faza stanowi prawdziwe zagrożenie dla zdrowia.
Stres – jak niszczy zdrowie?
Wiele można by mówić o negatywnym wpływie stresu na organizm. Stres oddziałuje bowiem na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Jeśli chodzi o wpływ na zdrowie fizyczne – stres może generować zarówno przejściowe dolegliwości, jak i sprzyjać rozwojowi przewlekłych schorzeń. Najpoważniejsze z nich to:
- przewlekły ból głowy i pleców
- zespół chronicznego zmęczenia
- otyłość
- cukrzyca
- problemy z zaburzeniami cyklu miesięcznego u kobiet, spadek libido u obu płci, kłopoty z płodnością
- spadek odporności
- zespół jelita drażliwego, wrzody żołądka
- nadciśnienie
Z kolei oddziaływanie stresu na psychikę sprowadza się do częstszego występowania stanów depresyjnych, problemów z pamięcią i koncentracją, rozdrażnienia czy stanów nerwicowych.
Jak zminimalizować wpływ stresu na organizm?
Podstawą zdrowego stylu życia jest przeciwdziałanie negatywnemu wpływowi stresu na organizm i wyeliminowanie czynników stresogennych. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Dlatego trzeba opanować sztukę redukowania stresu. Mowa o technikach relaksacji, takich jak joga, regularna aktywność fizyczna, masaże, medytacja, technika świadomego oddechu. Niekiedy pomocna może być pomoc specjalisty – psychologa czy psychoanalityka. I warto wykonywać regularne badania profilaktyczne, takie ja morfologia, poziom glukozy i lipidów we krwi czy pomiar ciśnienia krwi. Pomoże to szybko uchwycić niekorzystne zmiany w organizmie i jak najszybsze wprowadzenie odpowiedniej terapii. Może to być pomocne w przeciwdziałaniu odległym powikłaniom stresu.
Bibliografia:
Schneiderman N. i in., Stress and health: Psychological, behavioral and biological determinants; Annual review of clinical psychology, 2005
