Dna moczanowa to przewlekła choroba rozwijająca się na podłożu zaburzeń metabolicznych. Dochodzi do zwiększenia poziomu kwasu moczowego we krwi, a kryształy tego związku osadzają się w stawach. Pojawia się ból stawów, a z czasem także ich deformacje. Leczenie dny moczanowej koncentruje się na przywróceniu prawidłowego poziomu kwasu moczowego we krwi.
Spis treści
Czym jest dna moczanowa?
Dna moczanowa to choroba zapalna stawów, spowodowana krystalizacją i fagocytozą kryształów moczanu sodu w płynie stawowym oraz powstawaniem złogów kryształów w tkankach. Odkładanie kryształów moczanu sodu jest konsekwencją hiperurykemii, czyli zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi- u mężczyzn powyżej 310 µmol/ l, u kobiet w okresie rozrodczym powyżej 240 µmol/ , a u kobiet po menopauzie – powyżej 280 µmol/ l. Do hiperurykemii może dojść na drodze dwóch mechanizmów- nadmiernej syntezy kwasu moczowego lub niewystarczającej jego eliminacji z ustroju. Dla pierwotnej hiperurykemii, tylko 20% przypadków powodowanych jest nadmierną syntezą kwasu moczowego, u zdecydowanej większości chorych przyczyną jest upośledzone wydalanie nerkowe. Dna moczanowa cechuje się bólem i obrzękiem stawów, może pojawić się ból kręgosłupa.
Przyczyny dny moczanowej
Należy rozróżnić stan hiperurykemii od rozwoju dny moczanowej, będącej konsekwencją podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi. Pełnoobjawowa choroba rozwija się jedynie u co 5 osoby dotkniętej hiperurykemią. Im dłuższy okres trwania hiperurykemii i im wyższe stężenie kwasu moczowego, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia dny moczanowej. Co sprzyja jej wystąpieniu? Dokładne mechanizmy nie są w pełni poznane, współczesna wiedza medyczna dostrzega jednak związek między wystąpieniem dny moczanowej a współistnieniem następujących czynników:
- Uwarunkowania genetyczne sprzyjające zaburzeniom metabolizmu kwasu moczowego (jego nadmierna produkcja lub upośledzona eliminacja z ustroju)
- Płeć męska– choroba dotyka mężczyzn 7 razy częściej niż kobiety
- Nadużywanie alkoholu i dieta obfitująca w produkty bogate w puryny (mięso, podroby, owoce morza) oraz fruktozę
- Zażywanie kwasu acetylosalicylowego w dużych dawkach, cyklosporyny i leków moczopędnych
- Choroby współistniejące: cukrzyca, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, nadwaga czy otyłość, zaburzenia lipidowe
- Zakażenia, operacje, odwodnienie czy nowotwory
Dlaczego atakowane są stawy? Wynika to z właściwości fizycznych kwasu moczowego- wytrącanie moczanów w temperaturze poniżej 30 stopni Celsjusza, zachodzi dla niższych stężeń, już od 4 mg/ dl. Dlatego tkanki słabo unaczynione – ścięgna i więzadła, oraz nieunaczynione- chrząstki, zajmowane są preferencyjnie przez zmiany chorobowe.
Objawy dny moczanowej
Kryteria diagnostyczne dny moczanowej są następujące:
- Nawracające, ostre zapalenie stawów z okresami remisji, występujące u mężczyzn po 40 r. ż. lub u kobiet po menopauzie
- Rozpoznanie dny u chorego z zapaleniem stawów, poprzez stwierdzenie obecności kryształów moczanu sodu lub jego złogów w płynie stawowym
- Gdy nie ma możliwości uzyskania materiału do badania, do rozpoznania dny moczanowej konieczne jest spełnienie co najmniej 2 spośród poniższych kryteriów:
- Przebyte minimum dwa typowe napady bólu i obrzęku stawu w obrębie kończyny (nagły początek w godzinach porannych, ból, obrzęk i zaczerwienienie; najczęściej atakowany jest staw śródstopno- paliczkowy pierwszy, rzadziej choroba atakuje jednocześnie klika stawów; zajęciu stawu towarzyszy ogólne złe samopoczucie i podwyższona temperatura ciała)
- Napady zlokalizowane w pierwszych stawach śródstopno- paliczkowych
- Obecność guzków dnawych w obrębie stawów lub małżowin usznych- twardych, nieregularnych guzków podskórnych, z białym czubkiem
- Ustępowanie objawów po podaniu kolchicyny w dawkach terapeutycznych.
Ta uciążliwa choroba, dająca bardzo silne objawy bólowe, ma charakter nawracający i dzieli się na następujące okresy:
- Okres bezobjawowej hiperurykemii (może trwać nawet 20 lat, wdrożenie na tym etapie leczenia hipourykemizującego może spowolnić lub powstrzymać rozwój pełnoobjawowej dny)
- Okres napadów zapalenia stawów (utrzymujący się ok. 14 dni)
- Okresy międzynapadowe
- Przewlekłe zapalenie stawów.
Leczenie dny moczanowej
Nieleczona dna moczanowa, która przeszła w postać przewlekłą, stopniowo prowadzi do ograniczenia ruchomości stawu, nieodwracalnego uszkodzenia narządu ruchu i niepełnosprawności. Sprzyja także wystąpieniu zapalenia nerek (jako konsekwencji powstawania kamieni nerkowych), oraz rozwojowi nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2, hiperlipoproteinemii czy miażdżycy naczyń, zwłaszcza wieńcowych. Terapia farmakologiczna zakłada stosowanie kolchicyny oraz – w razie znacznego nasilenia objawów- niesteroidowych leków zapalnych. Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Ligi Przeciwreumatycznej celem długofalowej terapii dny jest unormowanie stężenia kwasu moczowego na poziomie mniejszym niż 6 mg/ dl. Osiągnięcie tego celu zapobiega wytrącaniu nowych kryształów moczanu sodu i ułatwia rozpuszczanie tych już obecnych. Postępowanie lecznicze opiera się jednak w równym stopniu na dyscyplinie dietetycznej, zakładającej małe spożycie mięsa, tłuszczów zwierzęcych i roślin strączkowych, czyli produktów bogatych w puryny, oraz dbanie o optymalne nawodnienie organizmu. Należy bezwzględnie odstawić alkohol i utrzymywać prawidłową masę ciała.
Bibliografia:
Pilarski Ł. i in., Dna moczanowa – antyczna choroba wciąż problematyczna w XXI wieku; Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2012, tom 3 nr 4.
